یادداشت ، جزایرکوریل؛ مناقشه 70 ساله ژاپن-روسیه
به گزارش مجله عطر یاس، جزایر منطقه کوریل جنوبی که در مرز روسیه و ژاپن است موضوعی است که از سال 1949 تا کنون باعث اختلافات بین توکیو و مسکو بوده است.
به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، آبه شینزو نخست وزیر ژاپن در سفر سه روزه خود به مسکو، از ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دعوت کرد با انعقاد معاهده صلح میان دو کشور مأموریتی تاریخی را به انجام برسانند. در این میان ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه درخواست آبه شینزو نخست وزیر ژاپن برای عقد پیمان صلح میان مسکو-توکیو را زودهنگام توصیف کرد.
رئیس جمهوری روسیه در دیداری که با آبه داشت، تاکید نمود: روابط نظامی توکیو با آمریکا و همچنین بسیاری از موارد دیگر، امضای توافق صلح میان دو کشور را که از بعد از انتها جنگ دنیای دوم به تعویق افتاده، سخت می نماید. پوتین همچنین از احتمال استقرار موشک های آمریکا در ژاپن نیز ابراز نگرانی کرد.این نگرانی محصول لغو پیمان منع موشک های هسته ای میان برد میان روسیه و آمریکا است.با این حال، وی برای حل اختلافات دیرینه میان دو کشور ابراز امیدواری کرد و گفت شاید امضای توافق صلح در آینده امکان پذیر باشد.
روسیه و ژاپن که از بعد از انتها جنگ دنیای دوم، هنوز پیروز به عقد پیمان صلح نشده اند، بر سر مالکیت جزایر کوریل مناقشه ارضی دارند. جزایر منطقه کوریل جنوبی که در مرز روسیه و ژاپن است موضوعی است که از سال 1949 تا کنون باعث اختلافات بین توکیو و مسکو بوده است.
این جزایر در روسیه، کوریل جنوبی و در ژاپن، سرزمین های شمالی خوانده می گردد.جزایر کوریل در واقع مجمع الجزایری آتشفشانی در استان ساخالین روسیه و استان شمالی ژاپن است که طول تقریبی آن 1300 کیلومتر و از شمال شرقی هوکایدو در ژاپن تا کامچاتکا در روسیه کشیده شده است و دریای اختسک را از اقیانوس آرام شمالی جدا می سازد. در واقع 56 جزیره و شمار بسیاری از صخره های کوچک مجموع جزایر کوریل را تشکیل می دهند که مساحت کل خشکی های آن 15٬600کیلومتر مربع است و جمعیتی درحدود 20000 نفر دارد. با این حال از میان این 56 جزیره تنها 7 جزیره آن قابل سکونت هستند.
در انتها جنگ دنیای دوم این جزایر به تصرف شوروی سابق درآمد و روسیه این مسئله را از پیامدهای جنگ دنیای دوم می داند و بر این باور است که این جزایر متعلق به روسیه است. از طرفی ژاپن می گوید که امضای توافق صلح بین دو کشور مشروط بر این است که این جزایر به توکیو واگذار گردد. نتایج این دعوا بر سر مالکیت جزایر باعث شده است که روابط سیاسی و مالی دو کشور تحت تاثیر واقع گردد.
جزایر چهارگانه کوریل جنوبی به دلیل برخورداری از منابع نفت و گاز، ذخایر آبزیان و واقع شدن در اقیانوس آرام موقعیت مالی و راهبردی زیادی دارد. به همین علت باعث می گردد که دو کشور در صدد تصرف آن بر آیند.
اما سوال مهم اینکه مقامات روسیه و ژاپن با در نظر دریافت چه ملاحضاتی و اهدافی به دنبال در اختیار دریافت جزایر مورد مناقشه کوریل هستند؟ اغلب کارشناسان بر این باورند، ژاپن به دنبال آن است که این جزایر را متعلق به خود کند و اگر این جزایر به تصرف ژاپن درآید باعث می گردد که روس ها برای ارتباط با آمریکا از این راستا استفاده نمایند و این امر ثمرات مالی برای ژاپن خواهد داشت. افزون بر این از منظر این کارشناسان، اگر این جزایر به ژاپن داده گردد باعث می گردد که آمریکا با کمترین هزینه، روسیه را به عقب براند و جبهه ای که این کشور با چین در منطقه آسیا پاسیفیک ایجاد نموده است را به هم بزند.
اما از منظر مسکو اگر روسیه بتواند مسائل خود با ژاپن را حل و یا محدود کند، به همکاری بیشتر با ژاپن روی می آورد و البته از همه مهمتر، اگر دو کشور بتوانند معاهده صلح را با یکدیگر امضا نمایند، این معاهده می تواند در حقیقت به معنای توافق صلح میان مسکو و واشنگتن در منطقه شرق آسیا تلقی گردد و می تواند بر خلاف برخی از تحلیل ها باعث بهتر شدن رابطه مسکو و واشنگتن گردد.
البته معاهده صلح توکیو - مسکو به همان اندازه که می تواند مانعی برای توسعه همکاری های راهبردی میان مسکو - پکن باشد، در جهتی معکوس به روسیه قابلیت به چالش کشیدن سیاست چرخش به پاسیفیک واشنگتن را می دهد و این همان فرصت پنهانی است که ژاپن به عنوان شریک کوچک آمریکا اگر ضرورت ایجاب کند، در دراز مدت از آن در جهت تامین منافع ملی خود استفاده می نماید.
صرف نظر از این موضوع، به نظر می رسد نگاه به شرق از اولویت ها سیاست خارجی جدید پوتین به شمار می رود. پوتین اوایل دسامبر 2016 در سخنرانی سالانه در مجلس روسیه در تشریح دکترین سیاست خارجی جدید این کشورگفت، روسیه نه به علت روابط پرتنش با غرب بلکه بر اساس منافع ملی خود، توجه خود را به شرق آسیا معطوف می نماید. بر این اساس و با توجه به اینکه ژاپن به عنوان یکی از قدرتهای مالی اصلی دنیا و دارای انواع فن آوری های پیشرفته محسوب می گردد، توجه مقامات مسکو را به خود جلب نموده است.
با توجه به اینکه خطوط جدید نفتی و گازی روسیه تا ساحل شرقی روسیه در ولادی وستک کشیده شده اند لذا اکنون روسها قادر هستند تا در صورت توافق با ژاپنی ها، نفت و گاز هرچه بیشتری را به این کشور که فاقد منابع نفتی و گازی است صادر نمایند. البته در این میان مسکو بی میل نیست ، مذاکرات مربوط به امضای پیمان صلح با ژاپن را بدون ارتباط دادن آن با سرنوشت جزایر کوریل به پیش ببرد و همزمان از فرصت همکاری های مالی با ژاپن و سرمایه گذاری این کشور برای توسعه مناطق شرق دور روسیه بهره بگیرد.
به هر تقدیر، با توجه به اینکه روسیه و ژاپن هنوز به طور رسمی در حال آتش بس با یکدیگر به سر می برند و پیمان رسمی صلح را از زمان جنگ دنیای دوم تاکنون امضا ننموده اند، مقامات ارشد ژاپنی در صدد هستند تا با استفاده از فرصت مذاکرات کنونی، زمینه بازگشت جزایر کوریل به قلمرو این کشور را فراهم نمایند که البته این مساله با توجه به تغییر ناپذیری موضع مسکو در باره جزایر کوریل تاکنون بی نتیجه مانده است.حال باید منتظر باشیم و ببینیم این دو کشور چه راهکاری را برای انتها دادن به این مناقشه حدود 7 دهه ای خواهند داشت.
فرهاد همتی کارشناس مسائل شرق آسیا
منبع: خبرگزاری تسنیم