ضرورت های احیای برجام؛ تعهداتی که باید اجرا شوند - مجله عطر یاس

به گزارش ایرنا، نشست وزرای خارجه سه دولت اروپایی عضو برجام روز 21 دسامبر 2020 (1 دی 1399) به صورت مجازی و به ریاست جوسپ بورل نماینده عالی اتحادیه اروپا برگزار گردید. پس از چهار سال دولت دونالد ترامپ که تنها به دنبال ستیزه جویی با ایران بود اکنون با انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری آمریکا که بر بازگشت آمریکا به برجام تاکید نموده، کشورهای عضو برجام برای اجرای مجدد این توافقنامه دور میز مجازی نشسته و گفت و گو می نمایند.

یکی از مهمترین نقدها دونالد ترامپ که روزهای پایانی حضور در کاخ سفید را سپری می نماید، از دولت اوباما برجام بود. به زعم ترامپ برجام بدترین توافق در تاریخ آمریکا بوده و او خواهد توانست به توافقی بهتر با ایرانیها دست یابد. البته ترامپ برای نیل به این هدف نه جهت ایجابی گفت و گو و تعامل بلکه جهت سلبی تنش و تحریم را در پیش گرفت. ترامپ از همان ابتدای حضور در کاخ سفید غرولندهای خود را درباره برجام بیان می کرد منتهی کسانی که در دولت او حضور داشتند حاضر نبودند با خروج از برجام در اقدامی غیر منطقی و غیر عقلانی شریک شوند برای همین ترامپ بعد از چندماه که ترکیب تیم خود را پیدا کرد از توافق برجام خارج شد و کارزار فشار حداکثری علیه ملت ایران را در پیش گرفت. ترامپ در دو مرحله تمامی تحریمهایی که به واسطه برجام لغو و یا تعلیق شده بودند را اعاده کرد و از تمام ظرفیت های خود برای فشار بر تهران استفاده کرد تا به توافقی بهتر با ایران برسد اما در نهایت حسرت دریافت یک عکس یادگاری با مقامات ایرانی هم بر دل ترامپ باقی ماند.

علیرغم این تجربه در سالها و ماه های اخیر بعضی محافل سیاسی و بعضی شخصیت ها و شرکای برجام به زعم خود از لزوم تجدیدنظر در برجام و دستکاری در این توافق سخن گفته اند و با طرح موضوعاتی غیرمرتبط خواهان برطرف خلاءها و ایرادات موجود در این توافق هستند راهبردی که اساسا هیچ گونه دلیل و شانسی برای موفقیت ندارد و ایران هم بارها در سالهای اخیر تاکید نموده که طرفها و شرکای برجام باید قبل از هر چیز به تعهدات خود باز گردند تا ایران هم از کاهش تعهدات برجامی خود برگردد.

روز گذشته و بعد از نشستی که بین وزرای خارجه عضو برجام برگزارشد، بعضی حاضران در این نشست مجازی به بیان دیدگاه های خود البته از زاویه دید خود پرداختند. هایکو ماس وزیر خارجه آلمان که در ادعایی غیر مستند ماندگاری برجام را نتیجه و حاصل کوشش های اروپایی ها عنوان نموده و گفته است که ایران باید از فرصت باقی مانده برای احیای این توافق استفاده کند با این حال محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه بعد از این نشست به صورت مختصر و البته قاطع به بیان موضع ایران در قبال این توافق پرداخت و البته روی سخن وزیر امور خارجه در این توییت بیشتر شرکای اروپایی برجام بود.

وی در رشته توییتی با تاکید بر اینکه این آخرین شانس اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برای نجات برجام است، یادآورشد: آمار روابط تجاری ایران و اروپا در سال های 2019-2014 ثابت می نماید که اتحادیه و سه کشور اروپایی عضو برجام به صورت جدی تعهدات برجامی خود را نقض نموده اند و سه کشور اروپایی عضو برجام، در آسیب جدی که به ایرانیان وارد شده، شریک ایالات متحده هستند.

رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان با تاکید بر اینکه زمان بندی های مندرج در برجام از خود توافق جدا ناپذیر هستند. مذاکره مجدد به هیچ وجه شدنی نیست، توضیح داد: سلاح ها و بحران های منطقه ما، عمدتا از ایالات متحده و سه کشور اروپایی عضو برجام وارد شده اند. در عین حال، ما به صورت دست جمعی تصمیم گرفتیم که این موضوعات را از برجام مستثنی کنیم.

طی هفته های اخیر مجلس شورای اسلامی مصوبه ای تحت عنوان اقدام راهبردی مجلس برای مقابله با تحریمها تصویب کرد که این مصوبه با تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شده و برای اجرا هم ابلاغ شده است ظاهرا این قانون دستمایه ابراز نگرانی از سوی مقامات اروپایی شده است. ظریف در پاسخ به این ابزار نگرانی ها تاکید نمود: دموکراسی ها نمی توانند از ایران درخواست نمایند تا مصوبه مجلس را نقض کند.

وزیر امور خارجه در فراز پایانی توییت خود با تاکید بر اینکه همه باید به اجرای موثر برجام برگردند، گفت: هرگاه آمریکا و سه کشور اروپایی وظایف خود [ذیل برجام] را انجام دهند، ایران بلافاصله اقدامات ترمیمی خود که در پاسخ به خروج غیرقانونی ایالات متحده و نقض های آشکار سه کشور اروپایی اجرا شده بود را بازخواهد گردانید. مردم ایران باید اثرات برطرف تحریم ها را احساس نمایند.

این جملات ظریف را می توان خلاصه ای از چندین ساعت مذاکرات روز گذشته وزرای خارجه عضو برجام تلقی کرد.

از این جهت هرگونه تعلل و استفاده از اهرم زمان برای دریافت امتیازهای بیشتر از ایران می تواند بازگشت به برجام را با مسائل جدی روبرو کند. اگر برجام واقعا آنقدر برای کشورهای اروپایی مهم است که چندین سال برای حفظ آن کوشش نموده اند قاعدتا انتظار می رود با طرح موضوعات غیرمرتبط در جهت احیای این توافق سنگ اندازی ننمایند. چندماه دیگر در ایران انتخابات ریاست جمهوری برگزار می گردد و معلوم نیست اروپایی ها بتوانند با دولت آینده به توافق برسند. بنابراین به نظر می رسد همانطور که وزیر امور خارجه گفته است این اروپاست که باید از آخرین شانس خود براینجات برجام استفاده کند.

یکی از نکات مورد تاکید محمد جواد ظریف این بوده که مذاکره مجدد درباره برجام شدنی نیست. بر این اساس درخواست مذاکره مجدد در واقع همان راهی است که ترامپ به دنبال آن بود. حتی اگر بایدن خواسته های غیرمنطقی ترامپ را دنبال نکند مذاکره مجدد به معنای اتلاف سال ها وقت و انرژی مجدد است. علاوه بر این با اقدامات تخریبی که ترامپ برای اسیب زدن به وجهه غربی ها در قبال تعهدات خود زده است، دلیلی وجود ندارد که تا پیش از بازگشت آمریکا به برجام و اثبات حسن نیت خود ایران وارد گفت و گوهای مجدد گردد.

گفت و گو در خصوص برنامه موشکی و برنامه تسلیحاتی ایران با توجه به اینکه جمهوری اسلامی بارها اعلام نموده که این برنامه ها صرفا جنبه دفاعی دارد غیرممکن است آن هم در شرایطی که کشورهای منطقه با خرید انبوه سلاح های مختلف از کشورهای غربی خصوصا آمریکا عملا تا دندان مسلح هستند و منطقه شرایط ناامنی دارد. به هم خوردن توازن قدرت عملا منطقه خاورمیانه را هم در جهت تنش و درگیری پیش می برد بنابراین کشورهای غربی به جای درخواستهای غیر منطقی از تهران بهتر است به فکر این باشند که چطور با رفتارهای غیر مسئولانه خود و سرازیر کردن انواع تسلیحات به منطقه خاورمیانه را تبدیل به انبار باروت نموده اند که هرآن امکان انفجار دارد.

با در نظر دریافت چنین شرایطی و این موضوع که آمریکا ناقض برجام بوده و ایران تا به امروز به این توافقنامه پایبند بوده است منطقی ترین حالت ممکن این خواهد بود که آمریکا به برجام بازگردد و کشورهای اروپایی به فکر ایفای تعهدات بر زمین مانده باشند و پس از آن ایران همانطور که اعلام نموده، کاهش تعهدات برجامی خود را متوقف کن