چگونه به بچه ها مفهوم ارزشمندی را آموزش دهیم؟ - مجله عطر یاس

مادر: چرا تبلتت را پرت می کنی روی سرامیک؟ توپ که نیست؛ کلی پول خورده!

آرمین: فوقش بشکنه یدونه بهترشو می گیریم

پدر: چرا لگو های ریزت همه جا پخش و پلاست؟ نمی گی گم بشه یا بره تو جارو؟

مریم: خب یه مدل دیگه اش را می خریم.

مربی مهدکودک: پاستل هایت را از کف زمین جمع کن، لگد می خورند له می شوند!

شاینا: مامانم دوباره برام می خره؛ و مصادیقی از این دست که دغدغه هایی مشترک و رنج آور برای والدین و مربی ها ایجاد می نمایند: چرا هیچ چیزی برای این بچه ارزش ندارد؟ چرا نسبت به هیچ چیز احساس مسوولیت ندارد؟ ما که چیزی کم نگذاشته ایم چرا احساس مالکیت و حس مراقبت و مسوولیت ندارد؟ و چرا هایی دیگر.

مفهوم ارزش و ارزشمندی بدون قرار دریافت در کنار مفاهیمی مکمل برای کودک درونی نمی شوند، اگر از بی تفاوتی های کودکتان نسب به لوازم شخصی اش شکایت دارید ابتدا به سراغ مفاهیم مکملی بروید که باید از سنین پایین (حدود دو سالگی) در خلال بازی ها و گفت وگو ها برای او روشن و درونی کنید.

مالکیت (موقت و دائمی / زمان مند و مکان مند)

مالِ من از اولین مفاهیمی است که کودک با آن روبرو است. مامانِ من، بابای من و… او به خوبی در بدو زبان آموزی می تواند مفهوم مال من و مال تو را ادراک کند. اما فهم مالکیت موقت یا دائمی برای او سخت است و احتیاجمند تکرار مصادیق توسط والدین است. اینکه تاب در پارک تا موقعی که روی آن نشسته مال اوست و بعد باید به کودکی دیگر بسپارد، اما توپ نارجی در اتاقش همیشه مال اوست. یا فهم زمانی مالکیت مانند استفاده موقت از جعبه ابزار پدر در حضور او یا تبلت مادر در زمان مشخص شده توسط او.

بعضی از والدین منحصرا به شکل گیری فهم مالکیت در کودک بسنده می نمایند اینکه بداند پدر و مادرش چه کسانی هستند و ماشینشان کدام است یا اسباب بازی هایش را بشناسد. برای فهم ارزشمندی داشته ها، کودک باید مالکیت و انواع آن را خوب تشخیص بدهد. اینکه ممکن است جعبه مداد رنگی دوستش در مهد کودک مثل مال او باشد، اما مال او نیست و با جعبه مداد رنگی که او در خانه دارد فرق می نماید. از همان اوان کودکی شناخت انواع مالکیت شخصی / جمعی/ موقت / دائمی/ زمان مند و مکان مند به فهم ارزشمندی داشته ها یاری موثری خواهد نمود.

مراقبت

از مفاهیم همراه، اما مستقلی است که با تمرین حین بازی ها می توان برای بچه ها روشن و درونی نمود. وقتی به کودک امکان آزمایش سطح مقاومت اشیا داده گردد مثلا تشخیص بدهد بادکنک نازک است و می ترکد، اما توپ زخیم تر است و به راحتی نمی ترکد، شیشه ها می شنمایند و پلاستیک ها مقاومترند، نوع روبروه و مراقبت را تشخیص می دهد، منع کردن های مستمر بچه ها از تجربه نوع و جنس اشیا پیرامون باعث می گردد که حس مراقبت و حتی کنجکاوی برای اکتشاف و ارتباط بین اشیا در آن ها ضعیف باشد، همزیستی با گیاهان و حیوانات خانگی هم موجب تعمق مفهوم مراقبت در بچه ها می گردد.

مفهوم دسترسی زمان مند و مکان مند

بعضی از والدین تصور می نمایند مهیا کردن هر چیزی برای کودک از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در اسرع وقت باعث می گردد فرزندشان بدون کمترین عقده ناشی از محرومیت با اعتماد به نفس موثر بتواند با دنیا پیرامون روبرو گردد، کودک در دسترس بودن هر امری را عادی می پندارد و حتی توان ادراک محدودیت های زمانی و مکانی و تصور موانع برای برخوردار شدن را ندارد. از طرفی والدین را حامیان همیشگی برای در دسترس قرار دادن اشیا درک می نماید و قهرمانان بدون شکست در برطرف سد ها از سنین بسیار پایین (معمولا دوسال) در حین بازی دور بودن، نزدیک بودن/ آسان بودن و سخت بودن/ ساده بودن و پیچیده بودن مراحل دستیابی به چیز ها را با کودک تمرین کنید.

شراکت

همان اندازه که آموزش مفهوم حریم خصوصی و مرز های شخصی از سنین پایین لازم و لازم است، همزمان مفهوم شراکت و سهم مساوی دیگری هم صندلی بسیار مهمی دارد. برای مراقبت از شکل گیری انحصار طلبی های افراطی بچه هاه بهتر است مفهم شراکت و سهم را در زندگی روزمره پر رنگ کنیم: شراکت در ساندویچ، لگو های بازی، غذا دادن به پرنده های در پارک و … را با کودک تمرین کنیم. می گردد ساده ترین چیز ها را سهم بندی کرد و بین والدین و کودک به اشتراک گذاشت. سهم امروز خانواده از آب دادن به گلدان ها نفری یک گلدان و …

محرومیت

نگران نباشید، محرومیت همیشه باعث ایجاد گره های پیچیده روانی نمی گردد، محرومیت انگیزه ایست برای پیدا کردن راهی در رسیدن به خواسته ها و تحقق آرزوها، اگر می خواهید کودکی مبدع و خلاق داشته باشید بگذارید بعضی از احتیاجهایش را با ابتدایی ترین ابزار ها و لوازم بسازد، پس انداز کردن و اولویت بندی برای خرید مناسب ترین وسیله های مورد احتیاج یک مهارت است که بدون تجربه محرومیت در کودک ایجاد نخواهد شد.

صبر

عدم تحمل در سنین پایین کودکی کاملا طبیعی است، چون بچه ها فهم زمانی دقیقی ندارند و نمی توانند گذشت زمان را به راحتی ادراک نمایند، اما شکیبا بودن و تحمل برای رسیدن به خواسته ها باید علاوه بر رشد شناختی کودک به او آموزش داده گردد، منتظر انتها کلام دیگران باشد و وسط صحبت نپرد، برای این منظور کودک باید الگو های شکیبای داشته باشد؛ پدری که پشت چراغ قرمز نا آرام می گردد و مادری که تحمل ریخت و پاش و بازی کودک را ندارد و بلافاصله دستور به جمع کردن و تمیز کردن می دهد نباید انتظار داشته باشند کودکشان مفهوم تحمل همراه با آرامش را دریافت و درونی کند.

امانت / تعویض و جایگزینی

از جمله بازی هایی که بین کودک خود و سایر همسن و سال هایش می توانید برگزار کنید امانت دادن اسباب بازی و کتاب به یکدیگر از سنین پایین است و تمرین مراقبت از اشیا دیگران مانند وسیله های شخصی خود هم لذت داشتن چیز های متنوع به شکل موقت را به کودک می آموزد هم منتظر بودن برای بازگشت وسیله ای آن ها را نزد صاحبش ارزشمندتر می نماید، اگر کودک تن به این بازی نداد بلافاصله به او برچسب خسیس یا خود خواه نزنید، او را در تجربه امانت دادن یا دریافت و شریک شدن وسیله خودتان با دیگری به عنوان ناظر همراه کنید.

بچه ها چهار ساله به بعد می توانند درک نمایند برای حضور در جمع و پذیرفته شدن از سوی دیگران باید وسیله های خود را به اشتراک بگذارند، با تعویض موقت آغاز کنید و به امانت دادن چند روزه بکشانید. در صورت تخریب وسیله از او راهکار بخواهید و راه های جبران را با او آنالیز کنید، تعمیر کردن یا خرید معادل وسیله تخریب یا مفقود شده را با او تمرین کنید.

مسوولیت

مالکیت مسوولیت دارد. همیشه به او هدیه ندهید و بگذارید خودش هم خرید کند؛ وقتی خودت خرید می کنی خودت هم هزینه اش را از پول توجیبی ات بپرداز. خودت انتخاب کن، خودت مراقبت کن، نقش و صندلی کودک را حین خرید هر وسیله ای روشن کنید، از او بخواهید مکان مناسب و نحوه نگهداری مسوولانه در قبال آن وسیله را از پیش توضیح دهد.

اعطای مالکیت به کودک آسان ترین کار ممکن است، اما پرورش یک مالکِ مسوول احتیاجمند طی مسیری از آموزش و گسترش مفاهیم و مهارت های مکمل است. کودک با بزرگ شدن، خود به خود به این مهارت ها نمیرسد، الگوی رفتاری مناسب و با ثبات می خواهد و صبر و تحمل. برای آموزش مفهوم ارزشمندی به بچه ها ابتدا زندگی او را ارزشمند کنیم.