20 فیلم برتر دهه 1980 میلادی؛ بزرگانی از همه جای جهان - مجله عطر یاس

در ادامه نگاهی می اندازیم به 20 فیلم برتر نهمین دهه قرن بیستم میلادی.

1. گاو خشمگین (Raging bull)

• محصول: آمریکا/ 1980
• کارگردان: مارتین اسکورسیزی
• بازیگران: رابرت دنیرو، جو پشی
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 89 از 100

فیلم نامه گاو خشمگین را پل شریدر و مادریک مارتین براساس کتاب گاو خشمگین: داستان من از جیک لاموتا، مشت زن معروف آمریکایی که فیلم براساس داستان زندگی او ساخته شده است، نوشته اند. گاو خشمگین در مجموع هشت نامزدی اسکار به دست آورد و در دو زمینه برترین بازیگر نقش اصلی مرد و برترین تدوین توانست اسکار را به خانه ببرد.

گاو خشمگین نه تنها به تنهایی فیلم شاخصی است، بلکه در کارنامه اسکورسیزی هم فیلمی مهم محسوب می گردد، چرا که اسکورسیزی پس از شکست سختی که در پی ناپیروزیت فیلم نیویورک، نیویورک (New York, New York) خورد، با ساخت این فیلم دوباره احیا شد.

2. بلید رانر (Blade Runner)

• محصول: آمریکا/ 1982
• کارگردان: ریدلی اسکات
• بازیگران: هریسون فورد، روتخر هاور
• امتیاز راتن تومیتوز: 90 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 84 از 100

اسکات در بلید رانر داستان پادآرمان شهری را در سال 2019 روایت می نماید که به وسیله آدم مصنوعی ها مورد حمله قرار گرفته است و کارآگاهی به نام دکارد مامور می گردد تا آن ها را پیدا کند و از بین ببرد. در مجموع اما بلید رانر فیلمی است سرشار از زیرمتن. فیلم سوالاتی من باب اصل وجودی، آزادی، صلح و… مطرح می نماید و از این بابت خودش را در کنار فیلم هایی مانند 2001: یک ادیسه فضایی (2001: A Space Odyssey)، سولاریس (Solaris) و… قرار می دهد.

فیلم نامه ای که فنچر و فیلیپ کی. دیک نوشته اند، برداشتی آزاد است از رمان آیا آدم مصنوعی ها خواب گوسفند برقی می بینند؟ از فیلیپ کی. دیک. فیلم برداری فیلم را جردن کروننوت برعهده داشته است و موسیقی آن را ونگلیس ساخته است.

3. نوستالژیا (Nostalghia)

• محصول: شوروی و ایتالیا/ 1983
• کارگردان: آندری تارکوفسکی
• بازیگران: اولگ یانکوفسکی، ارلاند یوسفسن
• امتیاز راتن تومیتوز: 87 از 100

نخستین فیلمی که تارکوفسکی به طور کامل بیرون از سرزمین مادری خود ساخت داستان تبعید مردی روس است که برای تحقیق درباره زندگی یک آهنگساز روسی در قرن هفدهم به ایتالیا می رود. فیلم نامه فیلم را تونینو گوئرا و آندری تارکوفسکی نوشته اند و تصویربرداری آن را جوزپه لانچی انجام داده است. فیلم توانست سه جایزه کلیسای جهانی، برترین کارگردانی و فدراسیون بین المللی منتقدان فیلم را از جشنواره کن 1983 دریافت کند.

4. آشپز، سارق، همسرش و عاشقش (The Cook, the Thief, His Wife & Her Lover)

• محصول: آمریکا/ 1989
• کارگردان: پیتر گرینوی
• بازیگران: مایکل گمبون، هلن میرن
• امتیاز راتن تومیتوز: 85 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 62 از 100

در خلاصه داستان فیلم آمده است، آلبرت اسپیکا که خلافکاری خشن و بی فکر است شب ها به همراه دوستان تبهکارش در رستورانی که خودش صاحب آن است جمع می گردد و رفتار زمخت او باعث درگیری های متعدد با کارکنان و مشتری های رستوران می گردد و… . فیلم در آمریکای شمالی توانست به فروش 7.7 میلیون دلاری دست پیدا کند و بعلاوه نظر مثبت منتقدان را به جهت سبک خشن و بی تعارف اش، به خود جلب کند. موسیقی آن را مایکل نایمن ساخته است و تصویربرداری آن را ساشا ویرنی برعهده داشته است.

5. مخمل آبی (Blue Velvet)

• محصول: آمریکا/ 1986
• کارگردان: دیوید لینچ
• بازیگران: کایل مک لاکلن، ایزابلا روسلینی
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 76 از 100

مخمل آبی چهارمین فیلم کارنامه دیوید لینچ است، کارنامه ای که شاید بتوان آن را سوررئالیست ترین کارنامه فیلم سازی تاریخ سینما دانست. در مخمل آبی لینچ داستان جفری، پسری جوان، را روایت می نماید که در زمینی یک گوش بریده پیدا می نماید و وارد ماجراهایی عجیب می گردد. مخمل آبی توانست لینچ را برای دومین مرتبه نامزد اسکار برترین کارگردانی کند. موسیقی فیلم را آنجلو بادالامنتی ساخته است و تصویربرداری آن را فردریک المز انجام داده است.

6. کار درست را بکن (Do the Right Thing)

• محصول: آمریکا/ 1989
• کارگردان: اسپایک لی
• بازیگران: اسپایک لی، استیو پارک
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 93 از 100

کار درست را بکن سومین فیلم کارنامه اسپایک لی است. کارنامه ای که صراحتا هدف اصلی اش مقابله با نژادپرستی است و گاهی حتی برای مقابله با آن خودش تبدیل به یک نژادپرست می گردد. کار درست را بکن توانست در دو رشته برترین بازیگر نقش مکمل مرد و برترین فیلم نامه غیراقتباسی نامزد اسکار گردد و سه جایزه برترین فیلم، برترین کارگردانی و برترین بازیگر نقش مکمل مرد را از حلقه منتقدان فیلم شیکاگو و لس آنجلس دریافت نماید. موسیقی فیلم را بیل لی ساخته است و تصویربرداری آن را ارنست دیکرسون انجام داده است. فیلم در گیشه هم پیروز بود و با بودجه 6 میلیون دلاری، توانست به فروش 37.3 میلیون دلاری دست پیدا کند.

7. درخشش (The Shining)

• محصول: آمریکا/ 1980
• کارگردان: استنلی کوبریک
• بازیگران: جک نیکلسون، شلی دووال
• امتیاز راتن تومیتوز: 84 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 66 از 100

تنها فیلم کوبریک در ژانر وحشت، اقتباسی است از رمانی به همین نام به قلم استیون کینگ. موسیقی فیلم را وندی کارلوس ساخته است و تصویربرداری آن را جان آلکات انجام داده است. فیلم با بودجه 19 میلیون دلاری ساخته شد و به فروش 44.4 میلیون دلاری رسید. کینگ فیلم را تنها اقتباسی از آثارش می داند که از آن متنفر است، اما بعدها در کتابی درباره کوبریک می نویسد: چشم اندازهای خاصشان چنان روشن و قاطع است که ترس از ناکامی جایی در ذهنشان ندارد.

8. برزیل (Brazil)

• محصول: آمریکا/ 1985
• کارگردان: تری گیلیام
• بازیگران: رابرت دنیرو، جاناتان پرایس
• امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 84 از 100

فیلم نامه برزیل را تری گیلیام، تام استاپارد و چارلز مکیوئن نوشته اند، موسیقی آن را مایکل کامن ساخته است و فیلم برداری آن برعهده راجر پرت بوده است. فیلم در دو رشته برترین فیلم نامه غیراقتباسی و برترین طراحی صحنه نامزد اسکار شد، اما اولی را به شاهد (Witness ) و دومی را به خارج از آفریقا (Out of Africa) باخت. برزیل در زمان انتشارش نتوانست در گیشه به پیروزیت دست پیدا کند، اما بعدها تبدیل به فیلمی کالت شد و توانست نظر منتقدان را به اسم فیلمی که دنیای صنعتی دیوان سالارانه و ناکارآمد را نقد می نماید، به خود جلب کند.

9. ده فرمان (Dekalog)

• محصول: لهستان/ 1989
• کارگردان: کریشتوف کیشلوفسکی
• بازیگران: الکساندر باردینی
• امتیاز راتن تومیتوز: 97 از 100

فیلمی ده قسمتی از ده فرمان حضرت موسی (ع) که فیلم نامه آن را کیشلوفسکی به همراه کشیشتف پیسیویچ نوشته است و موسیقی آن را زبیگنیف پرایزنر ساخته است. در هر یک از قسمت های ده فرمان، کیشلوفسکی به سراغ داستانی مدرن می رود که با یکی از فرمان های موسی مرتبط است و گاهی هم مرتبط نیست!

خود کیشلوفسکی درباره چگونگی شکل گیری فیلم می گوید: نگارش فیلم نامه یک سال به طول انجامید، آن ها را یکی پس از دیگری نوشتیم. شب های زیادی را در کنار یکدیگر در آشپزخانه منزل پیسیویچ در اتاق کوچک پر از دود سیگار من گذراندیم. ساختن فیلم ها یک سال و دو ماه طول کشید؛ ولی از آن موقع مدت زیادی می گذرد. حالا فقط فیلم ها به جای مانده اند که بیشتر از حد تصور ما با استقبال روبه رو شده اند، گرچه واقعا علت این استقبال را نمی دانیم!

10. فیتزکارالدو (Fitzcarraldo )

• محصول: آلمان/ 1982
• کارگردان: ورنر هرتسوک
• بازیگران: کلاوس کینسکی، کلودیا کاردیناله
• امتیاز راتن تومیتوز: 78 از 100

فیتزکارالدو درامی است که هرتسوک تهیه کننده، نویسنده و کارگردان آن است. فیتزکارالدو توانست نامزد نخل طلای جشنواره کن 1982، برترین فیلم خارجی زبان جشنواره بفتا و برترین فیلم خارجی زبان گلدن گلوب گردد، اما اولی را به گمشده (Missing) و جاده (Yol)، دومی را به مسیح در ابولی توقف کرد (Cristo si è fermato a Eboli) و سومی را به گاندی (Gandhi) باخت. هرتسوک اما برخلاف فیلمش در کن پیروز بود و توانست جایزه برترین کارگردانی را به دست آورد.

11. فانی و الکساندر (Fanny och Alexander)

• محصول: سوئد/ 1982
• کارگردان: اینگمار برگمان
• بازیگران: گون ورگن، بوریه آلشتت
• امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 100 از 100

فانی و الکساندر چهل و یکمین فیلم برگمان به اسم کارگردان است و او در هنگام ساخت آن به پختگی کامل رسیده است. برگمان مثل همواره به آدم ها و روابط آن ها نگاه ویژه ای دارد و این بار به جای عظیمسالان به حال و هوا و نوع نگاه بچه ها می پردازد. فانی و الکساندر در 6 رشته نامزد اسکار شد و توانست در 4 رشته برترین فیلم خارجی زبان، برترین طراحی صحنه، برترین فیلم برداری و برترین طراحی لباس اسکار را به خانه ببرد.

12. شباهت کامل (Dead Ringers)

• محصول: کانادا و آمریکا/ 1988
• کارگردان: دیوید کراننبرگ
• بازیگران: جرمی جان آیرونز، ژنه ویو بوژو
• امتیاز راتن تومیتوز: 83 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 86 از 100

کراننبرگ در شباهت کامل برای یازدهمین بار کارگردانی را تجربه می نماید و برای دهمین بار فیلم نامه نویسی را و برای سومین بار فیلم نامه نویسی اشتراکی را. فیلم نامه شباهت کامل را کراننبرگ به همراه نورمن اسنایدر براساس کتاب دوقلوها از باری وود و جک گیسلند نوشته است. موسیقی فیلم را هاوارد شور ساخت و فیلم برداری آن را پیتر زوشیتسکی انجام داد.

13. مهاجمان صندوق گمشده (Raiders of the Lost Ark)

• محصول: آمریکا/ 1981
• کارگردان: استیون اسپیلبرگ
• بازیگران: هریسون فورد، کارن آلن
• امتیاز راتن تومیتوز: 95 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 85 از 100

پس از آرواره ها (Jaws)، برخورد نزدیک از نوع سوم (Close Encounters of the Third Kind) و 1941، که هر سه در گیشه با پیروزیت روبه رو شدند، حالا نوبت به هفت مین فیلم اسپیلبرگ به اسم کارگردان بود که یک بار دیگر گیشه را منفجر کند. مهاجمان صندوق گمشده که نخستین قسمت فیلم های دنباله دار و پرطرفدار شخصیتی محبوب به نام ایندیانا جونز است با بودجه 20 میلیون دلاری ساخته شد و به فروش 389.9 میلیون دلاری دست یافت.

مهاجمان صندوق گمشده علاوه بر گیشه در اسکار هم پیروز بود و توانست 9 نامزدی به دست آورد و در 5 زمینه برترین طراحی صحنه، برترین صدا، برترین تدوین صدا، برترین جلوه های ویژه و برترین تدوین، اسکار را به خانه ببرد. موسیقی فیلم را جان ویلیام ساخت و تصویربرداری آن را داگلاس اسلوکام برعهده داشت.

14. هانا و خواهرانش (Hannah and Her Sisters)

• محصول: آمریکا/ 1986
• کارگردان: وودی آلن
• بازیگران: مایکل شین، میا فارو
• امتیاز راتن تومیتوز: 91 از 100

آلن این بار مقابل دوربین خودش ظاهر نشد و ترجیح داد به نویسندگی و کارگردانی بسنده کند. هانا و خواهرانش نامزد هفت اسکار شد و در سه زمینه برترین فیلم نامه غیراقتباسی، برترین بازیگر نقش مکمل مرد و برترین بازیگر نقش مکمل زن، اسکار را به دست آورد. فیلم کمدی-درام آلن با بودجه 6.4 میلیون دلاری ساخته شد و در گیشه به فروش 40.1 میلیون دلاری رسید.

15. روزی روزگاری در آمریکا (Once Upon a Time in America)

• محصول: آمریکا/ 1984
• کارگردان: سرجیو لئونه
• بازیگران: رابرت دنیرو، جنیفر کانلی
• امتیاز راتن تومیتوز: 87 از 100

سرجیو لئونه در آخرین فیلم کارنامه هنری اش به اسم کارگردان، با همراهی رابرت دنیرو و افسانه ای به نام انیو موریکونه شاهکاری 250 دقیقه ای خلق می نماید که در هنگام انتشارش به بهانه های مختلف ابتدا به وسیله ممیزی های جشنواره کن و سپس هنگام انتشار در آمریکا به 139 دقیقه کاهش می یابد و همین امر باعث جدایی افتادن بین لئونه و سینما می گردد.

16. ماهی جنگی (Rumble Fish)

• محصول: آمریکا/ 1983
• کارگردان: فرانسیس فورد کوپولا
• بازیگران: مت دیلون، میکی رورک
• امتیاز راتن تومیتوز: 74 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 63 از 100

فیلم نامه ماهی جنگی را کوپولا به همراه اس. ای. هینتون بر اساس رمانی به همین نام از خود هینتون نوشته اند. ماهی جنگی درباره دو برادر است که یکی از آن ها رهبر مورد احترام گروهی اوباش موتورسوار است و دیگری آرزوی شبیه شدن به او را دارد. فیلم سرشار از اشاراتی به موج نوی فرانسه و اکسپرسیونیست آلمان است. موسیقی فیلم را استوارت کاپلند ساخته است و تصویربرداری سیاه-سفید و پرتضاد آن برعهده استفان اچ. بروم بوده است.

17. بازگشت به آینده (Back to the Future)

• محصول: آمریکا/ 1985
• کارگردان: رابرت زمکیس
• بازیگران: مایکل جی فاکس، کریستوفر لوید
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 87 از 100

باز هم یکی دیگر از فیلم هایی که ردپای اسپیلبرگ در آن دیده می گردد و بازهم درهم کوباندن گیشه. اسپیلبرگ این بار در مقام تهیه کننده نشست و اجازه داد که دوست خوب و قدیمی اش رابرت زمکیس فیلم نامه ای را که خودش به همراه باب گیل نوشته بود را کارگردانی کند. بازگشت به آینده با بودجه 19 میلیون دلاری ساخته شد و در گیشه به فروش 388.8 میلیون دلاری دست یافت. در فصل جوایز هم بازگشت به آینده توانست سه نامزدی اسکار در رشته های برترین فیلم نامه غیراقتباسی، برترین صدا و برترین آهنگ را به دست آورد و در رشته برترین تدوین صدا، اسکار را به خانه ببرد.

18. یک زد و دو ناتس (A Zed & Two Noughts)

• محصول: آمریکا/ 1985
• کارگردان: پیتر گرینوی
• بازیگران: آندریا فرول، برایان دیکان
• امتیاز راتن تومیتوز: 75 از 100

پیتر گرینوی متولد 5 آوریل 1942 (16 فروردین 1321) است. او طی 41 سال فعالیت هنری خود 18 فیلم بلند ساخته است که یک زد و دو ناتس سومین آن هاست. درست مانند آشپز، سارق، همسرش و عاشقش، موسیقی این فیلم گرینوی را هم مایکل نایمن ساخته است و تصویربرداری آن را ساشا ویرنی برعهده داشته است.

19. آمادئوس (Amadeus)

• محصول: آمریکا/ 1984
• کارگردان: میلوش فورمن
• بازیگران: اف. موری آبراهام، تام هولس
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 88 از 100

با این که نقش اصلی فیلم اف. موری آبراهام است و او در نقش شخصیتی به نام آنتونیو سالیری، رقیب موتزارت، در فیلم ایفای نقش می نماید، اما تمرکز اصلی فیلم بر روایت داستان زندگی و توضیح چگونگی مرگ ولفگانگ آمادئوس موتزارت است. فیلم توانست نامزد 11 اسکار گردد؛ دو نامزدی برای دو بازیگر نقش اصلی مرد، که اف. موری آبراهام توانست اسکار را به دست آورد، اسکار برترین فیلم، برترین کارگردانی، برترین فیلم نامه اقتباسی، برترین طراحی لباس، برترین طراحی صحنه، برترین صدا و برترین گریم، برترین فیلم برداری و برترین تدوین.

20. ایثار (Offret)

• محصول: سوئد، بریتانیا و فرانسه/ 1986
• کارگردان: آندری تارکوفسکی
• بازیگران: ارلاند یوسفسن، آلان ادوال
• امتیاز راتن تومیتوز: 86 از 100

ایثار سومین فیلم تارکوفسکی بیرون از سرزمین مادری و آخرین فیلم زندگی هنری پربار او است. ایثار توانست برای سومین بار تارکوفسکی را نامزد نخل طلا کند، برای سومین بار جایزه فدراسیون بین المللی منتقدان فیلم را برای او به ارمغان بیاورد و دومین جایزه عظیم جشنواره فیلم کن را به کارنامه او اضافه کند.

منبع: the cinema archives