پرواز زدگی یا جت لگ؛ از دلایل بروز تا راهکار درمان - مجله عطر یاس

شاید قبلا واژه پرواز زدگی یا جت لگ (Jet Lag) را شنیده باشید یا حتی آن را تجربه نیز کرده باشید. جت لگ یا پرواز زدگی، نوعی اختلال در الگوی خواب انسان است که به دلیل سفرهای هوایی طولانی مدت و تغییر منطقه ها زمانی به وجود می آید.

اما محققان به این نتیجه رسیده اند که تاثیرات جت لگ خیلی عمیق تر از آنچه که تصورش را می کردیم، می تواند باشد. در واقع آن ها باور دارند که جت لگ می تواند اندام های داخلی بدن شما و همچنین میکروبیوتا (باکتری که در روده شما یافت می شود) را تحت تاثیر خود قرار دهد.

این پدیده که از آن با عنوان گات لگ (Gut Lag) یاد می شود، تاثیرات جانبی نامطلوبی دارد. از جمله این تاثیرات جانبی می توان به کاهش اشتها، یبوست و اسهال اشاره کرد.

کارولین ولبری (Caroline Wellbery) استاد دانشکده پزشکی خانواده در دانشگاه جورج تاون (Georgetown) در واشنگتن، تعدادی توصیه ویژه برای جلوگیری از این قبیل تاثیرات بد ارائه داده است. یکی از توصیه های وی، استفاده از ماسک چشم در هنگام پرواز است تا بدین روش تاثیرات طبیعی تاریکی ایجاد شود و به کنترل ساعت بدن و رفع بی حالی و سستی کمک کند. پروفسور ولبری، در مورد گات لگ، مقاله ای را در واشنگتن پست (Washington Post) نوشته است.

سفر طولانی با هواپیما و تجربه منطقه ها مختلف زمانی، باعث می شود که ساعت بدن شما در هنگام فرود چند ساعتی به جلو یا عقب کشیده شده و از بدن تان از نظم بیفتد. در نتیجه این اتفاقات منجر به اختلال در نظم شبانه روز شما می شود. در واقع، پدیده های طبیعی همچون روز و شب که هر روز به طور منظم اتفاق می افتند، باعث ایجاد یک ریتم شبانه روزی در فرد می شود که سفر هوایی آن را مختل می سازد.

برنامه ریزی و نظم بندی اندام های داخلی و باکتری های آن ها از طریق قسمتی از مغز که هسته سوپراکیاسماتیک (Suprachiasmatic) نام دارد، کنترل می شود. این همان عاملی است که به شما حس گرسنه بودن یا نبودن را در منطقه ها زمانی مختلف در طی روز می دهد. هنگامی که شما به مقصدی در منطقه زمانی متفاوت سفر می کنید، این احساسات می تواند در زمان های غیرعادی و غیرمنتظره ای به وجود آیند.

این اختلال در اشتهای شما به عنوان گات لگ شناخته می شود. دلیل این پدیده را به یبوست یا استفاده از دستشویی در زمان های نامعمول در طول سفر نسبت داده اند.

مطالعات قبلی نشان داده اند که میکروبیوم روده (Intestinal Microbiome) می تواند به طور مستقیم از پرواز کردن تاثیر بپذیرد و منجر به بیماری هایی همچون اسهال یا یبوست شود.

طبق گفته پروفسور ولبری، عادت های شکمی با تعویض سریع زمان بندی وعده های غذایی در منطقه زمانی تازه در مقصد، می توانند به سرعت تنظیم شوند. همچنین، متخصصان توصیه کرده اند که هنگامی که در راستا هستید، اندازه کمی غذا بخورید تا از سوءهاضمه جلوگیری شود.

خوردن غذا در زمان های غیرمعمول می تواند باعث ایجاد ناراحتی برای شما شود، زیرا بدن به هضم غذا در این زمان ها عادت نکرده است.

پرهیز از پرخوری در زمان های غیرمعمول می تواند برای برای برخی از افراد بسیار سخت باشد؛ زیرا مطالعات نشان داده اند که خوردن می تواند به عنوان روشی برای جبران کمبود خواب باشد. به همراه داشتن غذای سبکی برای خوردن قبل از پرواز هواپیما و عدم مصرف خوراکی در هنگام پرواز می تواند به این مشکل کمک کند.

حفظ اندازه مناسب آب بدن و هیدراته ماندن نیز بسیار مهم است؛ زیرا این مورد می تواند هر گونه ناراحتی و مسائل شکمی را تسکین دهد.

یکی از اتفاقات کلیدی که این نظم روزمره طبیعی داخل بدن را در چرخه 24 ساعته شبانه روز حفظ می کند، بین دو تا سه ساعت قبل از بیدار شدن رخ می دهد. در این زمان، دمای بدن در کمترین اندازهش در طول 24 ساعت قرار گرفته و به طور معین، با زمان عمیق ترین خواب شب، دچار هم زمانی می شود.

پروفسور ولبری، این گونه می نویسد:

دمای کم هسته بدن، یک عامل کلیدی در معین اندازه خواب آلودگی یا استراحت کافی شما است و به زمان بیداری شما در این چرخه بستگی دارد.

هنگامی که شما در میان منطقه ها زمانی متفاوت پرواز می کنید، بدن شما هنوز از ساعت بدن متعلق به مبدا شما استفاده می کند. در نتیجه، دمای هسته بدن شما به اندازه زمانی که بدن تان باید در خواب عمیق باشد، کاهش پیدا می کند. حال، اگر شما در این زمان، بیدار بوده و مثلا مشغول تماشای یک فیلم در داخل هواپیما باشید، احتمالا احساس سستی و خستگی در آن لحظه و در ادامه روز خواهید داشت.

ولی بدتر از آن، این است که در این مدت در معرض نور نیز قرار گیرید. این نور سیگنال های مزاحمی را برای بدن شما ایجاد کرده و این حس سستی را تقویت خواهد کرد.

نور به بدن القا می کند که بیدار است، در حالی که دمای کم بدن تان کاملا برعکس عمل کرده و به بدن می گوید که زمان خواب عمیق فرا رسیده است. این اختلال می تواند منجر به پرواز زدگی های بسیار قوی شود و در نتیجه نشانه های گات لگ نیز ظاهر می شوند.

بنا به گفته پروفسور ولبری، مقابله و مبارزه با این تاثیرات، به این بستگی دارد که شما در چه جهتی در حال پرواز هستید. اگر در حال سفر به سمت شرق مثلا از نیویورک به پاریس هستید، بهتر است که قبل از کاهش دمای هسته بدن تان، در تاریکی بمانید. این کاهش دما معینا دو تا سه ساعت قبل از ساعتی اتفاق می افتد که شما معمولا بیدار می شوید. پس از گذشت آن زمان، سعی کنید در معرض نور قرار گیرید تا تاثیر بیدار شدن را برای بدن تان ایجاد کنید. این کار کمک می کند که زمان افت دمای بدن تان به زمان متناسب با مقصدتان تغییر یابد نه این که با زمان محل مبدا تنظیم شود.

مسافری که به سمت شرق و از نیویورک به پاریس سفر می کند و معمولا این کاهش دمای بدن را در ساعت پنج صبح در نیویورک تجربه می کند، باید سعی کند که تا ساعت 11 صبح در تاریکی بماند که همان ساعت متناظر با زمان قبلی ولی در پاریس است.

وقتی به سمت غرب سفر می کنید، این موارد باید برعکس اجرا شوند. پس اگر پروازی را از پاریس به نیویورک داشتید، در معرض روشنایی قرار گرفتن باید اول اجرا شود و متعاقب آن باید با استفاده از عینک های آفتابی، پرده پنجره یا ماسک چشم به حالت تاریکی بروید.

در این طرح برنامه ریزی شده، دمای هسته بدن احتمالا حدود ساعت چهار صبح در اروپا شروع به کاهش می کند. (البته اگر فرض کنیم که به طور معمول صبح ها ساعت 6 تا هفت صبح از خواب بیدار می شوید) این بدان معنی است که شما باید تا حدود ساعت 10 صبح به وقت مبدا شرقی خود، در روشنایی حداکثر قرار گیرید و پس از آن در پی تاریکی باشید! طبق گفته ولبری، ابزارهای آنلاینی در وب سایت های مختلف برای محاسبه و ارائه این زمان ها وجود دارند.

متخصصان همچنین ادعا می کنند که یک چرت کوتاه قبل از پرواز، می تواند کمبود خواب شما را تا حدودی جبران و شما را در روز بعدی، سرحال نگه دارد. این چرت می تواند از 10 دقیقه تا 90 دقیقه به طول بینجامد.

اگر قصد خرید بلیط هواپیما را دارید، با استفاده از خبرنگاران می توانید بلیط ارزان هواپیما به مقصد مورد نظر خود را یافته و به آسانی از فروشنده های معتبر خریداری کنید.