نام پژوهشگاه فضایی در تقویم شمسی کشور ماندگار شد ، توسعه ماهواره های سنجشی با توسعه پژوهشگاه ها - مجله عطر یاس

گروه فناوری خبرنگاران؛ حمیده آقاجانی - شاید روزی رویای سفر به فضا و شناخت کرات دیگر بزرگترین رویای محققان بود، اما با توسعه تکنولوژی اهداف بزرگتری در چشم انداز آینده محققان نهاده شد. امروزه بسیاری از ماهواره های کوچک وظیفه ارسال اطلاعات به زمین را برعهده دارند. تجزیه و تحلیل چنین داده هایی یاری می نماید تا محققان تصمیمات جدیدی برای ارائه خدمات بهتر اتخاذ نمایند.

امروزه فناوری فضایی به یکی از مهم ترین موضوعات رقابتی در بین کشور ها بوده و مبنایی برای مقایسه توسعه مالی و صنعتی کشور ها به شمار می رود؛ همچنین، در هر کشوری سازمان فضایی وظیفه اصلی ارائه این خدمات را بر عهده دارد، اما در کنار آن پژوهشکده هایی نیز وجود دارد که کار تحقیقاتی را سرعت بخشیده و هر کدام بخشی از استخراج اطلاعات را برعهده می گیرند. ارتباطات، مخابرات، سنجش از دور، آموزش از دور، مکان یابی و ناوبری بخشی از این خدمات بوده و تقریبا زندگی بدون استفاده از اطلاعات فضایی ممکن نیست.

کشور ما ایران نیز پس از پیروزی انقلاب تمام توان خود را برای توسعه فضایی به کار گرفته است و خصوصا در دو دهه اخیر دستاورد های چشمگیری در حوزه فضایی به دست آمده به نحوی که امروز در سطح منطقه صندلی اول را از آن خود نموده است و به همین دلیل بخش های مختلفی با همکاری یکدیگر توانسته اند چرخه فضایی ایران را توسعه دهند و یکی از این سازمان ها، پژوهشگاه فضایی ایران است.

هر برگ از تقویم شمسی ایران را که ورق بزنید به جز مناسبت های مذهبی، مناسبتی ملی و علمی فراوانی در طول 365 روز سال به چشم می خورد. سال جاری برای اولین بار در تقویم رسمی کشور ششم اسفند ماه به صورت رسمی ثبت شد.

پژوهشگاه فضایی ایران بر اساس مجوز شورای عالی گسترش آموزش عالی در سال 1931 به منظور پاسخگویی به بخشی از احتیاج های کشور در زمینه علوم و فنون نوین فضایی راه اندازی شده و زیرنظر به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت می نماید.

در تعریف پژوهشگاه فضایی ایران آمده این: پژوهشگاه فضایی ایران سازمانی دانش بنیان با ساختاری محصول محور و نوآور در عرصه اکتساب فناوری های صلح آمیز فضایی است که با برخورداری از نیرو های نخبه و مجرب در زمینه های مختلف علوم فضایی از جمله مطالعه، طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی؛ طراحی و توسعه سامانه های حمل و نقل فضایی با کاربست فناوری های پیشران و زیست فضا فعالیت می نماید.

پژوهشگاه فضایی ایران دارای 5 پژوهشکده شامل پژوهشکده سامانه های حمل و نقل فضایی، پژوهشکده سامانه های ماهواره، پژوهشکده رانشگر های فضایی، پژوهشکده مواد و انرژی و پژوهشکده مکانیک است که در تهران، تبریز، شیراز و اصفهان است.

در دو دهه گذشته نام ماهواره های مختلف ایرانی از ناهید، امید و پارس به گوش رسیده است و دستاورد های آن نیز در دنیا پیچیده است، نه به این جهت که در مدار بوده یا نه، از آن لحاظ که ایران در اوج ظالمانه ترین تحریم ها توانسته به چنین دستاورد هایی برسد اهمیت ویژه پیدا می نماید. از ماهواره های نام برده شده ماهواره ناهید، ناهید 2 و پارس 1 در پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده است.

ماموریت ویژه ماهواره ناهید دستیابی به فناوری طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی زمین آهنگ برای اولین بار در کشور طراحی و ساخته شد، عدم توفیق در دستیابی به نتیجه در پرتاب ماهواره محققان این پژوهشگاه کوشش می نمایند تا در پروژه ناهید 2 که از برنامه های راهبردی ماهواره های مخابراتی زمین­ آهنگ است، بعضی گلوگاه های فنی را شناسایی و برطرف نمایند. همچنین؛ پروژه پارس 1 هم با هدف طراحی، ساخت و بهره­ برداری در مدار یک ماهواره سنجشی با رویکرد کاربردی در دست اجرا است.

این پژوهشگاه کوشش نموده تا با استفاده از ماهواره های کوچک سنجش از راه دور اطلاعات GIS را در اختیار سازمان های مختلف قرار داده و با ارسال ماهواره های مخابراتی در شرایط خاص مثل بروز سیل و زلزله و یا ایام پیاده روی اربعین به افراد خدمات اینترنتی و مخابراتی ارائه می نماید. یکی از شاخص ترین خدمات نقاط جغرافیایی که توسط این پژوهشگاه ارائه شد آنالیز ابعاد مختلف سیل فروردین سال 98 است. پژوهشگاه با استفاده از داده های سنجش از دور فضایی با برآورد خسارت ناشی از سیل با استفاده از بالن مخابراتی در ارائه سرویس اینترنت رایگان به این مناطق یاری شایانی به ستاد مدیریت بحران نمود که یکی از خدمات فضاپایه به حساب می آید.

شاید مهمترین دستاورد پژوهشگاه در سال 98 آزمایش موتور آرش بود. محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بهمن ماه سال جاری در حساب توئیتری خود نوشت: پس از چندبار عدم پیروزیت، موتور آرش که قادر است ماهواره ها را از مدار 500 کیلومتری تا مدار 21 هزار کیلومتری انتقال دهد، آزمایش پیروز خود را در شرایط خلاء در پژوهشگاه فضایی ایران پشت سر گذاشت. این پیروزیت گام مهم دیگر برای رسیدن به مدار 36 هزار کیلومتری زمین است.

لازم به ذکر است؛ موتور فضایی آرش از خانواده موتور های فضایی سبک و پرقدرت محسوب می گردد؛ این موتور ها احتیاج به انجام تست های شبیه سازی و خلا دارند که این تست ها در کشور طراحی و پیاده سازی شده است و با این نمونه عملکرد موتور و همچنین تست فرستنده اجرا شده است.

پژوهشگاه فضایی ایران به عنوان بازوی تحقیقات در حوزه فناوری فضایی کشور به شمار می رود و گرامیداشت این پژوهشگاه در تقویم کشور اتفاقی فرخنده خواهد بود، زیرا بخش مهمی از توسعه کشور در آینده نزدیک که دنیا به سوی فضایی شدن پیش می رود در دستان محققان آن است.