سیمین دانشور ؛ اولین نویسنده زن در ادبیات مدرن ایران - مجله عطر یاس

سیمین دانشور نویسنده و مترجم ایرانی، همسر جلال آل احمد بود. او نویسنده ای صاحب سبک در ادبیات و داستان نویسی ایران و فخر نویسندگی ادبی در بین زنان ایرانی محسوب می گردد. تاثیری که او بر داستان های ایرانی بعد از خود گذاشت، ستودنی و غیرقابل انکار است. نویسندگان بسیاری بعد از سیمین دانشور، از سبک داستان نویسی او بهره بردند و کوشش کردند پا جای پای سیمین بگذارند. ادبیات داستانی ایران بعد از سیمین دانشور، برای دست یابی به اهداف بلندتر، راهی پرپیچ وخم را طی کرد؛ اما پایه های آن، همچنان بر سبک داستان نویسی سیمین دانشور راسخ بود.

آنچه باید درباره سیمین دانشور بدانید:

• سیمین دانشور کیست؟
• زندگی نامه سیمین دانشور
• سیمین دانشور همسر کیست؟
• سیمین دانشور و سووشون
• آثار سیمین دانشور
• اشعار سیمین دانشور
• آرامگاه سیمین دانشور کجاست؟

سیمین دانشور کیست؟

سیمین دانشور متولد سال 1300 هجری شمسی در شیراز و متوفی 1390 هجری شمسی در تهران است. او اولین و شناخته شده ترین نویسنده زن در ادبیات مدرن ایران محسوب می گردد. سیمین دانشور از پایه گذاران و اعضای کانون نویسندگان ایران و نخستین رئیس این کانون بود. او با نگارش و انتشار رمان سووشون در سال 1348 به معروفیت رسید. کتاب سووشون مهم ترین و تاثیرگذارترین اثر داستانی سیمین به شمار می رود و تا به امروز، به کرات چاپ شده است.

بیان صریح سیمین دانشور و تاملات فکری و شخصی او در بستری از رویدادهای سیاسی و اجتماعی شکل گرفت. او تفکرات خود را برای اولین بار در داستان سووشون به تصویر کشید. سبک نویسندگی سیمین پس از چاپ این داستان، تبدیل به الگوی داستان نویسی برای بسیاری از نویسندگان شد. همراهی سیمین دانشور با جلال آل احمد سبب شد که مدتی در حاشیه قرار بگیرد. با این وجود، عمق و ژرفنای هنر سیمین به میزانی بود که در آن حالت رکود نماند و در مدتی کوتاه، به سوی استقلال گام برداشت و بر سبک جلال نیز تاثیر گذاشت.

زندگی نامه سیمین دانشور

سیمین دانشور در 18 اردیبهشت ماه سال 1300 در شیراز به دنیا آمد. پدرش دکتر محمد علی دانشور از پزشکان مشهور شیراز بود و به احیاالسلطنه معروفیت داشت. او مردی ادب دوست و اهل هنر بود و به شعر علاقه فراوان نشان می داد. محمد علی دانشور، عضو گروه حافظیون شیراز بود که شب های آدینه بر سر مزار حافظ جمع می شدند و یاد حافظ را گرامی می داشتند. سیمین دانشور در سووشون از دکتر محمدعلی دانشور با نام دکتر عبدالله خان یاد نموده است. مادر سیمین، قمرالسلطنه، بانویی هنرمند و نقاش بود که ریاست هنرستان دخترانه شیراز را به عهده داشت.

سییمن دانشور به واسطه بهره مندی از پدر و مادری ادیب، از کودکی با هنر و ادبیات آشنا شد. او دوران ابتدایی و مبه وسیلهه را در مدرسه مهرآیین تحصیل و در امتحانات نهایی رتبه اول را کسب کرد. سپس برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات، وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد. سیمین لیسانس خود را در رشته ادبیات گرفت و در همین زمان بود که پدرش از جهان رفت.

سیمین دانشور بعد از آن، با وجود تامین مالی از سوی مادر، ترجیح داد به کار مشغول گردد. او مدتی در روزنامه ایران به نویسندگی پرداخت و مقالاتی را با نام مستعار شیرازی بی نام منتشر کرد. سپس مدت کوتاهی معاونت اداره تبلیغات خارجی را به عهده گرفت و بعد از آن نیز در رادیو تهران مشغول به کار شد.

سیمین دانشور در سال 1328 هجری شمسی پیروز به اخذ درجه دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد. رساله دکتری سیمین درباره علم الجمال و جمال در ادبیات فارسی تا قرن هفت بود. او این رساله را با راهنمایی دکتر سیاح، دکتر فروزان فر و چند تن دیگر از اساتید ادبیات به نگارش درآورد و از آن دفاع کرد.

سیمین دانشور در سال 1331 هجری شمسی، بورس تحصیلی در رشته زیبایی شناسی از دانشگاه استنفورد دریافت کرد و دو سال در آمریکا به تحصیل پرداخت. او در دانشگاه استنفورد، داستان نویسی را زیر نظر والاس استنگر و نمایشنامه نویسی را نزد فیل پریک آموخت و در زمان اقامت دو ساله خود در آمریکا دو داستان را به زبان انگلیسی در این کشور به چاپ رساند.

سیمین دانشور پس از انتها بورسیه، به ایران بازگشت و در دانشگاه هنرهای زیبای تهران مشغول تدریس شد. او در سال 1338 هجری شمسی به سمت استادی در رشته باستان شناسی و تاریخ هنر در دانشگاه تهران دست یافت. سیمین دانشور تا سال 1358 در دانشگاه تهران تدریس کرد و سپس بازنشسته شد.

سیمین بعد از بازنشستگی، مدتی از نویسندگی استعفا داد؛ اما بعد از گذراندن یک دوره طولانی بیماری، در سال 1386 دوباره کار نویسندگی را از سر گرفت. سیمین دانشور بعد از سال 1386 داستانی را به نام برو به شاه بگو به نگارش درآورد که مضمون آن توضیح زندگی امام اول شیعیان و مظلومیت های او بود. او هدف خود را از نگارش این کتاب، ادای دین به امام علی (ع) ذکر نموده است.

سیمین دانشور همسر کیست؟

سیمین دانشور هسمر جلال آل احمد بود. او در سال 1327 و در سن 27 سالگی کتاب آتش خاموش را منتشر کرد و در همین سال، با جلال آل احمد آشنا شد که نویسنده معاصر او بود.

به گفته اطرافیان سیمین، آشنایی او با جلال آل احمد برای اولین بار در اتوبوسی بود که از مقصد اصفهان یا شیراز (در یک روایت، اصفهان و در روایت دیگر شیراز ذکر شده است) به تهران حرکت می کرد. در این اتوبوس، جلال آل احمد به سیمین دانشور تعارف می نماید تا در صندلی کنار او بنشیند و سیمین می پذیرد. در این ملاقات، سیمین و جلال از نوشته های خود با هم سخن می گویند و هر دو نویسنده، با آثار یکدیگر بیشتر آشنا می شوند.

سیمین دانشور پس از آشنایی با جلال آل احمد، او را برای زندگی مشترک برگزید. آن ها در سال 1329 ازدواج کردند. نویسندگان بسیاری در مراسم عروسی این دو نویسنده صاحب نام حضور داشتند که مهم ترین آن ها صادق راهنمایی بود. سیمین نزدیک به 20 سال با جلال آل احمد زندگی کرد. در هنگام زندگی سیمین با جلال، آثار سیمین دانشور برای مدتی زیر سایه همسر او کم رنگ شد؛ اما پس از مدتی سیمین به پیشرفت زیادی رسید؛ این پیشرفت به گونه ای بود که جلال آل احمد از او تاثیر گرفت. سیمین دانشور تا سال 1348 که جلال آل احمد به طور ناگهانی در گیلان فوت کرد، با او همراه بود.

سیمین دانشور و سووشون

سیمین دانشور در سال 1348، اندکی پیش از وقوع مرگ جلال آل احمد، رمان سووشون را منتشر کرد؛ اما همسر او فرصت نیافت تا درخشش سیمین را ببیند. سووشون شناسنامه سیمین دانشور است و او با این اثر معروفیت یافت. سووشون در حدود 20 بار چاپ شد و با ترجمه به 17 زبان خارجی مورد مطالعه افراد زیادی در جهان نهاده شد.

سووشون جزو پرفروش ترین رمان های ادبیات معاصر ایران است. جایگاه بسیار خوب سووشون در ادبیات داستانی، آن را به پرفروش ترین رمان بعد از بوف کور صادق راهنمایی تبدیل کرد. جایگاه قابل توجهی که سووشون در بین داستان های ایرانی پیدا کرد، سبب شد که به این داستان بیشتر از جهت مثبت نگریسته گردد و کمتر از منظر انتقادی مورد توجه قرار گیرد.

سیمین دانشور عنوان کتاب سووشون یا سیاوشون را از نام سیاوش، قهرمان اساطیری ایران، گرفته است. این نام به دلیل تشابه سرنوشت یکی از شخصیت های اصلی داستان به سیاوش انتخاب شد.

مضمون رمان سووشون، مربوط به وقایع فارس در دهه 1325 تا 1320 هجری شمسی است. بازه زمانی این سال ها، به بعد از جنگ جهانی دوم، که ایران به وسیله نیروهای خارجی اشغال شد، اختصاص دارد. در این سال ها بود که شهرهای جنوبی ایران، به وسیله نیروهای انگلیسی اشغال شدند و اختناق همه جا حاکم بود. شیراز در این سال ها، به دلیل نفوذ انگلیس اوضاع خوبی نداشت.

داستان سووشون درباره سال هایی حساس از زندگی خانوادگی زری است. زری دختری با مادر تحصیل نموده و از خانواده ای اصیل و متمول بود و همسر او یوسف، از خرده مالکان روشن فکر و منتقدی است که از یک سو تحمل ظلم و ستم حکام را ندارد و از طرف دیگر، از نامطلعی، تنگ نظری و رفتارهای ضد اجتماعی عشایر و مردم محلی شیراز به تنگ می آید.

یوسف در سووشون یک تنه به مبارزه با جور و جهل برمی خیزد و در اثر کینه مخالفان خود، مانند سیاوش قربانی می گردد. از خاکستر سیاوش که به ققنوس تشبیه شده است، زری که زنی مطلع و خودباور است، زاده می گردد. زری پیش از مرگ یوسف، شخصیتی سنتی داشت؛ اما بعد از مرگ یوسف ناگهان تغییر می نماید و چهره ای تازه به خود می گیرد.

دقت در داستان سووشون نشان می دهد که بیشتر شخصیت های داستان از جهانی واقعی اطراف سیمین الهام گرفته شده اند. برای مثال شخصیت یوسف، شباهت بسیاری به جلال آل احمد دارد و شخصیت زری بسیار شبیه سیمین دانشور است.

داستان سووشون از زبان دانای کل نوشته شده است و اگر با دیدگاه امروزی آنالیز گردد، شاید کمی کلیشه ای به نظر برسد. مقایسه سووشون با آثار نویسندگان دیگر، نشان می دهد که داستان از سادگی خاصی برخوردار است و روایتی پیچیده و شخصیت های چند لایه ندارد. چهره های داستان تا حد زیادی سیاه و سفید هستند و شخصیت خاکستری خاصی در آن دیده نمی گردد. سیمین دانشور به یوسف در سووشون یک شخصیت آرمانی داده است و او را انسانی والا توصیف می نماید که دچار لغزش نمی گردد.

آثار سیمین دانشور

آثار سیمین دانشور را می توان در چند دسته کتاب های داستان و رمان، ترجمه و آثار غیرداستانی تقسیم بندی کرد.

• کتاب های داستانی سیمین دانشور: مجموعه داستان های انتخاب، آتش خاموش، شهری چون بهشت، به کی سلام کنم، برو به شاه بگو و پرنده های مهاجر.
• رمان های سیمین دانشور: سووشون، جزیره سرگردانی، کوه سرگردان، ساربان سرگردان.
• کتاب های ترجمه سیمین دانشور: ترجمه سرباز شکلاتی نوشته برنارد شاو، ترجمه بنال وطن آلن پیتون، ترجمه کتاب دشمنان آنتوان چخوف، ماه عسل آفتابی ریونوسوکه و داغ ننگ از ناتانیل هاثورن.
• آثار غیر داستانی سیمین دانشور: غروب جلال، نامه های سیمین و جلال، شاهکارهای فرش ایران، ذن بودیسم، راهنمای صنایع ایران، مبانی آستتیک.

اشعار سیمین دانشور

سیمین دانشور داستان نویس و مترجم بود و بیشتر معروفیت خود را به وسیله رمان های خود کسب کرد. او مجموعه اشعار خاصی از خود به جای نگذاشت و گاهی شعرهایی را به صورت دل نوشته هایی به نگارش درمی آورد که از او به یادگار ماندند. سیمین دانشور در این شعرهای کوتاه یا دلنوشته، بیشتر هویت زن و جایگاه او را مورد خطاب قرار می دهد. او با انتقاد از جایگاه زنان در جامعه عصر خود، زنان را به کوشش برای یافتن جایگاه والای خود دعوت می نماید.

آرامگاه سیمین دانشور کجاست؟

سیمین دانشور در تاریخ 30 تیر سال 1386 هجری شمسی به دلیل مسائل تنفسی در بیمارستان پارس تهران بستری شد و بعد از گذشت سه هفته در 22 مردادماه با تشخیص پزشکان بیمارستان، مرخص شد. او بعد از این بیماری، چهار سال دیگر زندگی کرد. پس از چهار سال به آنفولاآنزا مبتلا شد و بعد از گذراندن یک دوره طولانی بیماری، در عصر روز 18 اسفندماه سال 1390 هم زمان با هشتم مارس سال 2012 در منزل خود در تهران وفات یافت.

پیکر سیمین دانشور در قطعه هنرمندان در بهشت زهرا به خاک سپرده شده است. آرامگاه او در قطعه 88، ردیف 150 به شماره 31 قرار گرفته است.

سیمین دانشور نویسنده و مترجم مشهور ایرانی و همسر جلال آل احمد بود. او در دورانی که تنها مردان قلم می زدند، جرئت یافت قلم به دست بگیرد و در این راه به کسب عنوان اولین زن نویسنده در ادبیات مدرن ایران نائل گردد. اگر آثار سیمین دانشور را خوانده اید، نظر خود را درباره این نویسنده بزرگ و آثار او، با کاربران خبرنگاران به اشتراک بگذارید.

پرسش های متداول

سیمین دانشور کیست؟

اولین نویسنده زن در ادبیات مدرن ایران و مترجمی بزرگ

کدام اثر سیمین دانشور سبب معروفیت او شد؟

سووشون

سیمین دانشور همسر که بود؟

جلال آل احمد

آرامگاه سیمین دانشور کجاست؟

قطعه 88، ردیف 150 به شماره 31 هنرمندان بهشت زهرای تهران