چگونه انتقاد کنیم که مؤثر و محترمانه باشد؟ - مجله عطر یاس

وقتی هم که نوبت شما می گردد تا از کسی انتقاد کنید، باید سعی کنید نظرتان متناسب با شرایط طرف مقابل باشد. باادب و همدل ماندن یاری تان می نماید اطرافیان تان در خصوص کاری که می نمایند و رفتاری دارند احساس بهتری داشته باشند و تاثیر بهتری بر خود شما بگذارند.

چگونه انتقاد کنیم تا بدون اینکه بدجنس به نظر برسیم حرف مان را بزنیم؟

رک و راست باشید

با طعنه و کنایه زدن هیچ لطفی در حق کسی نمی کنید. اگر سعی کنید انتقادتان را در ایما و اشاره های تان مخفی نمایید و یا بدتر، آنقدر حاشیه بروید که اصل مطلب گُم گردد، تنها طرف مقابل تان را گیج می کنید یا مورد توهین قرار می دهید. در عوض سعی کنید بدون ترس و نگرانی، منظورتان را بیان کنید. مثلا، اگر می بینید لباس یکی از کارمندان تان مناسب با جلسه ای که پیش رو دارید نیست، نگویید: بیشتر آدم ها وقتی در چنین موقعیت هایی قرار می گیرند دوست دارند کاملا حرفه ای و برازنده جلوه نمایند. در عوض بگویید: من فکر می کنم لباس شما مناسب این مراسم نیست. انتقاد و کلام تان را با نکاتی که در ادامه می گوییم قالب گیری کنید.

واضح حرف بزنید، نه گنگ و مبهم

چه بخواهیم و چه، به هر حال انتقاد تا حدودی تحقیرآمیز به نظر می رسد. چیز هایی مثل: تو این کار را درست انجام نمی دهی، واضح نیست، بنابراین می تواند هر جنبه ای از کار را دربر بگیرد. مثلا اگر فردی در حال کار کردن روی پروژه ای پیچیده است و شما می گویید: همه اش را اشتباه انجام دادی، او احساس بسیار بدی پیدا می نماید. چون شما نه تنها تمام زحمات و کوشش او را نفی نموده اید بلکه اشاره ای هم به مشکل یا ایرادی که به وجود آمده ننموده اید. در عوض سعی کنید تا جایی که ممکن است واضح و خاص موضوع پیش آمده حرف بزنید. بهتر است فقط به بیان خود مشکل بسنده کنید.

روی مشکل پیش آمده تمرکز کنید، نه خود فرد

شاید در ابتدا یک استراتژی ساده و آشکار به نظر برسد، اما شگفت زده می شوید اگر بدانید بیشتر افراد این شیوه را نادیده می گیرند. انتقاد کردن مستقیم از یک نفر همواره احساس بد و ناخوشایندی به او می دهد و انگیزه و رغبتی برای تغییر مثبت در او ایجاد نمی نماید. مثلا می توانید بگویید: مشتری که هفته گذشته به ما مراجعه نموده بود برای سفارش اقدامی نکرد، چون مکالمه ای که با هم داشتید او را قانع ننموده بود.

با این بیان بدون اینکه به طرف مقابل تان توهینی نموده باشید یا تبحر و رفتارش را زیر سوال ببرید، او را نسبت به کاری که انجام می دهد هوشیارتر و دقیق تر می کنید و به او انگیزه می دهید تا به دنبال ایرادش و برطرف آن برود. پس سعی کنید فضای انتقاد را ملایم تر و مثبت تر و هدفمندتر کنید.

از کلمات منفی در انتقادتان استفاده نکنید

برای انجام هر کاری معمولا شیوه هایی وجود دارد که بعضی از آن ها بهتر از بقیه اند و این امر عجیبی نیست. مثلا حتی اگر کاملا مطمئن اید که یکی از کارمندان تان با بی توجهی به سیاست های سازمان مرتکب خطای فاحشی شده است، به جای اینکه مستقیما او را خطاکار خطاب نموده و انتقادتان را به بحث و مقابله تبدیل کنید، به او بگویید که با چه روش های بهتری هم می توانست کارش را انجام بدهد.

چیزی برای تعریف و تحسین کردن پیدا کنید

شاید در خصوص تکنیک ساندویچ شنیده باشید. این روش توصیه می نماید که نقد و انتقادتان را در لایه ای از تعریف و تحسین بپیچید و ارائه دهید. شاید فکر کنید نیازی نیست حتما دقیقا اینگونه عمل کنید، یعنی اول یک تعریف، بعد انتقاد و سپس دوباره یک تعریف و تمجید و تمام! اما تعریف کردن از طرف مقابل تان به شما یاری می نماید تندی و تلخی انتقادتان را بگیرید و نشان دهید که قصدتان فقط یاری است، نه سرزنش و توهین. مثلا اگر یکی از کارمندان تان معمولا فراموش می نماید لیست سفارش خرید را اول به شما نشان بدهد، می توانید بگویید: تو خیلی خوب اطلاعات را به حافظه ات می سپاری، تعجب می کنم چرا فراموش می کنی لیست خرید را به من نشان بدهی، در ضمن بابت انجام به موقع سفارشاتم از تو ممنون و راضی ام.

دستور ندهید، پیشنهاد بدهید

اگر سِمت بالایی داشته باشید وسوسه انگیز است که انتقادتان را در قالب دستور ارائه بدهید، مثلا، تو باید از امروز این کار را همانطوری که من می گویم انجام بدهی. چنین شیوه ای نشاندهنده قدرت و فزونی شماست و فرد مقابل را وادار به اطاعت و تغییر می نماید و گاهی طبق شرایط، خوب هم جواب می دهد، اما اگر رابطه شما با طرف مقابل در سطحی نسبتا خوب و محبت آمیز است، بهتر است رویکرد ملایم تری در پیش بگیرید. سعی کنید به جای اینکه دستور بدهید، پیشنهاد کنید. مثلا بگویید: من فکر می کنم اگر این کار را به این شیوه انجام بدهی خیلی بهتر نتیجه بگیری.

مثال بزنید

اگر از دوست، همکار، کارمند یا فرزندتان انتقاد می کنید خیلی خوب است که با مثال حرف تان را بزنید. این شیوه یاری تان می نماید همان طور که گفتیم دستور ندهید و واضح تر حرف بزنید. اگر همکارتان معمولا اتاق مشترک تان را بهم می ریزد و اهل نظم و ترتیب نیست می توانید بگویید: بگذار نشانت بدهم چطور این اتاق را مرتب کنیم بهتر است. نشان دادن و اجرا کردن به جای حرف زدن و ایراد دریافت در اغلب موارد، راه خوبی برای بهبود رفتار طرف مقابل است.

موقعیت مناسب پیدا کنید

از کسی جلوی دیگران انتقاد نکنید. همواره بهتر است به طرف مقابل تان کمی زمان بدهید و فورا بعد از اشتباهی که روی داده، انتقادتان را به زبان نیاورید. زمانی را برای این کار انتخاب کنید که هم شما و هم طرف مقابل تان راحت و آماده باشید. به طور کل یادتان باشد جلوی دیگران تشویق کنید و در خلوت انتقاد.

متکلم وحده نباشید، تبادل نظر کنید

فقط خودتان حرف نزنید و متکلم وحده نباشید. طرف مقابل تان را به یک تبادل نظر دعوت کنید، به حرف های او نیز گوش دهید و دلایلش را بشنوید. شما باید به طرف مقابل تان این احساس را بدهید که حرف هایش شنیده می شوند و عقایدش مورد احترام اند. چنین فضایی باعث می گردد هر نقد و انتقادی ساده تر و موثرتر بگردد.

از چیزی انتقاد کنید که شدنی باشد

نباید فراموش کنید که هدف کلی از انتقاد سازنده این است که به کسی یاری کنید بهتر گردد. پس باید در خصوص چیزی انتقاد کنید که شدنی باشد، نه خارج از اختیار و کنترل طرف مقابل تان. اگر از چیزی انتقاد کنید که تحت اراده طرف مقابل نیست، احساس خیلی بدی به او می دهید، زیرا واقعا نمی تواند کاری بکند، حتی اگر واقعا دلش بخواهد.

وضعیت هیجانی تان را آنالیز کنید

قبل از اینکه انتقاد کنید اول وضعیت هیجانی تان را آنالیز کنید. آیا عصبانی یا مضطرب اید؟ اگر چنین است حرف تان را جوری آغاز کنید که برانگیزاننده یک بحث و اختلاف جدی باشد. کمی صبر کنید تا در شرایطی قرار بگیرید که کلام انتقادی تان بتواند تاثیر بگذارد. خوب است که وضعیت هیجانی طرف مقابل تان را نیز آنالیز کنید. اگر عصبانی یا بیقرار است، به او فرصت بدهید آرام گردد و کنترلش را به دست بیاورد.

فرضیه سازی نکنید

انتقاد شما نباید بر اساس فرضیه سازی های شخصی تان باشد. طبق چیزی انتقاد کنید که می دانید واقعیت دارد و دچار تئوری پردازی های ذهنی خودتان نشده اید. انتقاد کردن بر اساس فرضیه ای که در ذهن خود ساخته و پرداخته اید نه تنها به طرف مقابل تان حس بدی می دهد، بلکه شما را نیز آدم بدی جلوه می دهد، مخصوصا اگر معلوم گردد فرضیه تان اشتباه بوده است.

مهربان باشید

هر وقت قرار است از کسی انتقادی بکنید از خودتان بپرسید چطور می توانید حرف تان را آغاز کنید که کلمات و بیان تان به مثبت ترین حالت ممکن منتقل شوند. بیشتر آدم ها به سختی می توانند انتقاد را بپذیرند، پس سعی کنید تا جایی که می توانید مهربان و در نتیجه تاثیر گذار باشید. اگر مهربان بودن حین انتقاد برای تان سخت است، کافیست به دیده احترام به طرف مقابل تان نگاه کنید تا او را لایق مهربانی خود بدانید.

احترام به طرف مقابل یک ضرورت است

انتقاد سازنده با احترام به شخصیت طرف مقابل آمیخته است. کلمات تان را محتاطانه انتخاب کنید و کلام تان تهاجمی نباشد. از تو همواره ... یا تو هرگز ... استفاده نکنید و هیجانات تان را وارد انتقادتان نکنید. همواره یادتان باشد طرف مقابل شما هر کسی که هست و هر اشتباهی که نموده است، انسانی قابل احترام است.

منابع: inc, forbes