من محمدرضا شجریان هستم؛ بازیگر تئاتر، اهل یزد - مجله عطر یاس

همین خبر کافی بود که به سراغ محمدرضا شجریانی بروم که سابقه نیم قرن بازیگری در سینما و تلویزیون و کارگردانی تئاتر دارد، اما شاید به خاطر تشابه اسمی با استاد آواز، هیچ وقت نامش به عنوان یک بازیگر سر زبان ها نیفتاد. محمدرضا شجریان متولد 1334 در یزد است و تقریبا 15 سال از استاد شجریان کوچکتر. او از کودکی عاشق بازیگری بوده و به قول خودش 25 سال از عمرش آفتاب را ندیده، چون در سالن های تئاتر مشغول تمرین و بازی بوده است.

او که حدود یکصد تئاتر را کارگردانی و بازی نموده و در 11 جشنواره سراسری تئاتر 18 مقام کشوری دارد در یزد آدم سرشناسی است. با همه این ها در تمام این سال ها به خاطر تشابه اسمی که با استاد شجریان داشته، ماجرا های جالبی را تجربه نموده است. شجریان یزد که خودش هیچ وقت محمدرضا شجریان خواننده را از نزدیک ندیده و موسیقی را هم خیلی دنبال نمی نماید خیلی از موقیعت های زندگی ا ش اشتباهی گرفته شده است. قصه همین دردسر های دست اول باعث شد تا این مصاحبه شکل بگیرد؛ تبادل نظر با محمد رضا شجریان فرزند حسن، صادره از یزد، بازیگر و کارگردان تئاتر.

آقای شجریان، نام فامیلی شما از اول همین بود یا خودتان عوض کردید؟

نام خانوادگی ام دهقان بود. چون وارد کار هنری شده بودم از فامیلی ام خوشم نمی آمد، نام فامیلی دهقان خیلی زیاد است. (می خندد)

به خاطر تشابه اسم کوچک تان با استاد محمدرضا شجریان نام فامیلی را هم شجریان انتخاب کردید؟

نه، من اوایل دهه 60 تصمیم گرفتم فامیلی ام را عوض کنم و آن موقع هم اهل موسیقی نبودم و ایشان را نمی شناختم.

پس اتفاقی فامیلی تان شجریان شد.

زمانی که می خواستم نام فامیلی ام را تغییر دهم با آقای خضری یزدان که سال ها قبل مدیر دبستانم هم بود و بعد از بازنشستگی در روزنامه اطلاعات کار می کرد، مشورت کردم. او چند تا نام فامیل به من پیشنهاد داد که یکی از آن ها شجریان بود و گفت اتفاقا در یزد هم کسی این فامیلی را ندارد. من هم خوشم آمد و انتخابش کردم.

خانواده تان هم بعد از شما، نام فامیلی را تغییر دادند؟

بله، بعد از این که من اقدام کردم پدر و خواهر و برادرهایم هم فامیلی شان را شجریان گذاشتند.

گفتید تا قبل از تغییر نام فامیلی تان، محمدرضا شجریان خواننده را نمی شناختید؛ شاید به این دلیل که پیش از دهه 60 او بیشتر به خاطر ترانه های انقلابی اش شناخته شده بود، اما طبیعتا چند سال بعد که شما هم فامیلی تان را عوض نموده بودید، متوجه شدید شخصی هم نام شما، یک خواننده مشهور است. درست است؟

بله، چند سال بعد اسم ایشان به گوشم خورد و از همان زمان به بعد بود که خیلی ها من را به جای ایشان اشتباهی دریافتد.

دقیقا می خواستم به همین سوال برسم. این تشابه اسمی چه دردسری برایتان پیش آورد؟

نمی گردد گفت دردسر، ولی خب برخی وقت ها اتفاقات بامزه ای می افتد. مثلا چند سال پیش با اتوبوس رفته بودیم جشنواره زاهدان. در راه برگشت به یک ایست بازرسی رسیدیم که چند تا اتوبوس را نگه داشته بودند و پلیس ها اتوبوس ها را می گشتند. یک افسر پلیس وقتی کارت شناسایی من را دید آغاز کرد به تعارف کردن و گفت استاد ببخشید که معطل تان کردیم. گفتم خدایا فقط در یزد من را می شناسند این افسر از کجا من را شناخت؟! بعدش هم رفت پایین و چایی و آب خوردن برایمان آورد. (می خندد) تا این که گفت استاد شما سی دی از آهنگ هایتان دارید که امضا کنید و به من بدهید؟ آن موقع بود که فهمیدم او به خاطر اسمی که روی کارتم دیده مرا اشتباه گرفته. یک بار دیگر هم در فرودگاه آقایی که کارت شناسایی ام را گرفت گفت من همواره آهنگ های شما را گوش می دهم، ولی هیچ وقت ندیده بودم تان، با لهجه یزدی که دارم گفتم: کارتم را ببینید، من یزدی هستم. به هرحال از این اتفاقات زیاد افتاده. به قول ما یزدی ها مویی به ببینه پلاسی می بافه.

معنی این ضرب المثل یزدی چیست؟

شجریان یزدیپلاس یک نوع گلیم است. یعنی برخی ها می نشینند و بادیدن کوچکترین چیزی شایعه سازی و یک کلاغ چهل کلاغ می نمایند. وگرنه دو نفر که تشابه اسمی دارند خیلی چیز بزرگی نیست. الان ما در یزد یک نفر را داریم که اسمش محمدعلی فردین است و مسئله ای هم ندارد. حالا، چون من هم کار هنری می کنم این اتفاقات می افتد.

پس طبیعتا بعد از حاشیه اخیری که برایتان پیش آمد خیلی از همکارانتان می دانستند که محمدرضا شجریانی که نامش در لیست وام گیرندگان وزارت ارشاد است، بازیگر قدیمی تئاتر یزد است و این ابهام برای آن هایی پیش آمد که شما را نمی شناختند. خودتان همان موقع از این حاشیه ها خبردار شدید؟

اولش من اصلا متوجه این ماجرا نشده بودم، ولی چند تا از دوستان و اطرافیانم این خبر را در فضای مجازی دیده بودند و یکی از آن ها برایم خبر را فرستاد که دیدم عکس مرا کنار عکس شجریان گذاشتند. گفتم یا حضرت عباس عکس من با ایشون چه کار می نماید؟! (می خندد) و بالاخره اصل خبر را خواندم و متوجه ماجرا شدم.

خودتان درخواست نموده بودید، درست است؟

بله، هرچند وزارت فرهنگ و ارشاد لطف کردند و این وام را به من اختصاص دادند. شاید به خاطر نیم قرن فعالیت هنری و دریافت جوایز متعدد و وضع اقتصادی نه چندان خوبم تصمیم دریافتد به من وام دهند، اما واقعیت این است و خودتان هم می دانید که در این دوره و زمانه 10 میلیون تومان هم چندان رقم بالایی نیست. حتی الان یک یخچال بخواهیم بخریم 20 میلیون تومان است، این وام فقط یک کمکی به من شد برای فعالیت های هنری ام. وگرنه من بعد از این همه سال کار و فعالیت یک پژو 405 قدیم و یک خانه دارم که 200 میلیون تومان قیمتش است.

بعد از انتشار این خبر و ابهامات و حاشیه هایی که به خاطر این تشابه اسمی پیش آمد و نام تان در کنار استاد شجریان مطرح شد، مسئول یا حتی خبرنگاری برای شناخت بیشتر شما و فعالیت های هنری تان به سراغتان آمد؟

نه، هیچ کس نیامد و فقط همان توضیحاتی بود که آقای امیرزاده، مدیرکل روابط عمومی وزارت ارشاد درباره تشابه اسمی داده بودند و در رسانه ها هم نوشته شد. خلاصه این که هر چند این خبر باعث شد خیلی ها که مرا نمی شناختند، حالا بدانند یک محمدرضا شجریان دیگری هم در یزد کار هنری انجام می دهد، ولی اتفاق دیگری نیفتاد. خیلی ها می گویند این تشابه اسمی باعث معروفیتم شد، ولی واقعا بعد از این همه سال، شهرت به چه درد من می خورد. من فقط عاشق کارم هستم، با هر اسم و نام و نشانی.

آشنایی با محمدرضا شجریان یزدی

از سیاه بازی در کوچه تا نیم قرن بازی روی صحنه

از بحث تشابه اسمی شما با استاد محمدرضا شجریان خارج شویم. از زندگی و فعالیت های هنری خودتان بگویید. شما متولد یزد هستید و در آن جا بزرگ شدید و طبیعتا در شهر هایی که نسبت به تهران کوچکتر هستند، امکانات و حتی نگاه مردم به مقوله بازیگری فرق می نماید. شرایط برای شما چطور بود؟

بله، درست است به هرحال برای کار های نمایش حساسیت هایی بود و طبیعتا تعداد معدودی بودند که در یزد کار بازیگری انجام می دادند. اما کم کم با فرستادن یک سری کارشناس بازیگری به یزد فضا برای ما راحت تر و باز شد.

از چند سالگی بازیگری را آغاز کردید؟

از 5، 6 سالگی احساس کردم به تقلید رفتار های اطرافیانم علاقه دارم. دوست داشتم نقش شان را بازی کنم. این علاقه تا 12 سالگی ادامه داشت. به این سن که رسیدم در چراغانی نیمه شعبان در محله مان نمایش سیاه بازی اجرا کردم. خلاصه کم کم از سیاه بازی بیرون آمدم و به خانه نمایش یزد رفتم. اولین کارشناسی هم که به یزد آمد، آقایی به نام علی تاجر مشاقی بودند و بعد هم علی جوهری بودند و من زیر نظر آن ها کار بازیگری را به صورت جدی آغاز کردم.

آن موقع پدر و مادرتان مخالفتی با بازیگری نداشتند؟

پدرم دندانساز تجربی بود و مادرم خانه دار، با این که سواد آنچنانی نداشتند، اما همواره مشوقم بودند.

خانوادگی های محمدرضا شجریان

اسم پسرم همایون نیست!

الان به چه کاری مشغول هستید؟

چند سالی است که بازنشسته شده ام، ولی همچنان در رادیوی یزد برنامه اجرا می کنم. یک انیمیشن هم در فضای مجازی به نام خانواده گل ها پخش می گردد که مثل دیرین دیرین است و من به جای آقای گل صحبت می کنم.

آقای شجریان، ازدواج کردید؟ بچه دارید؟

بله، ازدواج کردم و یک دختر و دوتا پسر دارم. یک پسر هم داشتم که در 21 سالگی فوت کرد.

اسم پسرهایتان که همایون نیست؟

نه دیگر همایون نگذاشتیم. (می خندد)

می توانم بپرسم چرا پسرتان فوت کرد؟

در 2 ماهگی سرما خورد و تشنج کرد و بعد این بچه دچار هیدوسفالی و مغزش بزرگ شد. خیلی ها می گفتند بچه ات را ببر آسایشگاه، ولی برکت خانه ام بود، 21 سال هم بزرگش کردم تا این که یک شب که برای تفریح به پارک رفته بودیم، بغل یکی از پسرهایم بود، چون جثه کوچکی داشت و در این سن 10 کیلو بیشتر وزن نداشت، داخل پارک بودیم که یک موتورسوار با سرعت رد شد و زد به پسرهایم. دیدم که پسرم درحالی که بچه را همچنان در بغلش گرفته، از زمین بلند شد و فکر کردیم که اتفاقی نیفتاده، ولی وقتی جلو رفتم فهمیدم پسرم بر اثر ضربه شدید فوت نموده. موتور سوار هم رفت که رفت و هیچ وقت هم پیدایش نکردیم. این ماجرا را همه یزدی ها می دانند.

آقای شجریان در کل مردم یزد چقدر شما را به عنوان محمدرضا شجریان بازیگر تئاتر می شناسند

فکر می کنم کل یزد محمدرضا شجریانِ بازیگر را می شناسند. من سال ها در تئاتر حضور داشتم و در خیلی از جشنواره ها شرکت کردم و الان بیش از 30 سال است که در رادیو و تلویزیون یزد فعالیت می کنم. بازیگری آن قدر برایم جدی بود که حتی وقتی حساب می کنم در این 65 سالی که از خدا عمر گرفته ام، 25 سالش را آفتاب ندیده ام، چون 25 سال به خاطر عشقی که به بازیگری داشتم، در سالن های تئاتر در حال تمرین و اجرا بودم.