آن روزها، این روزها، صنعت غذایی از مزرعه تا سفره مردم امتداد دارد، شیرینی و شکلات در صدر تولیدات مواد غذایی - مجله عطر یاس

به گزارش خبرنگار صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی و صنایع غذایی جزو آن دسته از صنایعی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57، شاهد پیشرفت های شگرفی در چهل سال گذشته بوده است. پس از انقلاب اسلامی صنایع غذایی توسعه یافته به گونه ای که ظرفیت فرآوری محصولات کشاورزی کشور در سال 1385 به حدود 33 میلیون تن و تا سرانجام برنامه چهارم به رقم 42 میلیون تن افزایش یافت.

ایران در گذشته به واردات بیشتر محصولات غذایی وابسته بود، اما اکنون بعد از گذشت چهار دهه باوجود دو برابر شدن جمعیت و افزایش تقاضای زمانی در چهار فصل، مدیریت بازار محصولات کشاورزی به نفع فراوریات داخلی است و در عرصه صادرات، تراز بازرگانی خارجی کشاورزی حدود 2 میلیارد دلار به نفع ایران است.درباره سیر رشد صنایع غذایی در چهل سال گذشته با آرمان خالقی، عضو هیئت مدیره و قائم مقام دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران به گفت وگو پرداخته ایم که در ادامه می آید؛

پیش از انقلاب اسلامی قادر به تأمین احتیاجهای غذایی مردم در داخل نبودیم

پیش از انقلاب اسلامی در صنعت غذا چند مشکل عمده وجود داشت. با وجود اینکه جمعیت کشور قبل از انقلاب اسلامی، کمتر از جمعیت در چهار دهه گذشته بود، با این حال نمی توانستیم احتیاج مردم به مواد غذایی را تأمین کنیم و بیشتر مایحتاج مواد غذایی از خارج تأمین می شد. از طرف دیگر سلیقه و ذائقه مردم، گرایش به سمت مصرف محصولات غذایی سنتی داشت و نظام تعیین داخلی برای جهت دهی به عادت های مصرفی مردم در حوزه مواد غذایی وجود نداشت.

فرهنگ مصرف و ذائقه مردم به تدریج تغییر کرد

پس از انقلاب اسلامی بخش خصوصی ورود وسیع و خوبی در حوزه صنایع غذایی داشت و کارهای بزرگی در این بخش صورت گرفت تا حدی که باید گفت در بسیاری از مواقع وزارت جهاد کشاورزی از کشاورزان عقب مانده است. کارخانه های شیر قبل از انقلاب فقط چند کارخانه محدود بود که می توانستند شیر پاستوریزه در ابعاد کوچک فراوری نمایند، اما پس از انقلاب اسلامی با رشد بیش از 2 برابری جمعیت، فرهنگ مصرف و ذائقه مردم به تدریج تغییر کرد و مردم از مصرف لبنیات و نان سنتی به سمت مصرف لبنیات صنعتی و بهداشتی و نان های صنعتی پیش رفتند.

صنایع قدرتمندی در حوزه صنایع غذایی در کشور شکل گرفته است

قبل از انقلاب فراوری پنیر میزان ناچیزی بود و عمده پنیر مصرفی از کشورهای خارجی وارد می شد، اما پس از انقلاب اسلامی تأمین محصولات سالم غذایی با درنظر دریافت استانداردهای دنیای در کشور بالا گرفت و اکنون شاهدیم که صنایع قدرتمندی در حوزه صنایع غذایی در کشور شکل گرفته است تا جایی که بعضی از این کارخانه ها محصولات خود را به کشورهای مختلف دنیا صادر می نمایند.

شیرینی و شکلات در صدر فراوریات مواد غذایی

به جرئت می توان گفت صنایعی همچون شیرینی و شکلات جزء بهترین صنایع غذایی کشور هستند و در حد کیفیت دنیای محصولات خود را به بازارهای بین المللی عرضه می نمایند. در فراوری آبمیوه و کنستانتره پس از انقلاب اسلامی شاهد پیشرفت های شگرفی بودیم و نه تنها فراوری و مصرف این نوع محصولات در چهار دهه اخیر در کشور چندین برابر افزایش یافت، بلکه توانستیم آبمیوه های با کیفیت ایرانی را به خارج از مرزهای ایران صادر کنیم.

مشکل بسته بندی، مانع بزرگ صادرات

یکی از مسائل مهم در زمینه فراوری آبمیوه و کنستانتره کیفیت میوه است، زیرا به دلیل استفاده از سموم و کودهای نامناسب در حوزه کشاورزی و باغداری بعضی از کشورهای دنیا استانداردهای ایران را برای فراوری آبمیوه قابل قبول نمی دانند و همین موضوع موجب شده تا صادرات در حوزه آبمیوه و کنستانتره نتواند توسعه بالایی داشته باشد. از طرف دیگر ما در صنعت بسته بندی مسائل جدی داریم و در سه محصول استراتژیک کشور یعنی پسته، خرما و زعفران پیشرفت های زیادی در حوزه بسته بندی صورت نگرفته است. هرچند شاهدیم پس از انقلاب اسلامی میزان توسعه زمین های زیر کشت برای این سه محصول چندین برابر شده است اما در حوزه فرآوری با وجود شکل گیری برندهای مطرح هنوز نتوانسته ایم به صندلی موردنظر کشور در حوزه صادرات پسته، خرما و زعفران دست یابیم تا جایی که بعضی کشورها همچون اسپانیا محصولات ما را به صورت فله ای خریداری نموده و با بسته بندی مناسب با برند خود به بازارهای دنیای عرضه می نماید. در سال های اخیر حتی شاهد بودیم پسته و زعفران ایرانی در خارج از مرزهای ایران و در کشورهایی همچون هند، چین، افغانستان کاشته و تحت نام زعفران ایرانی به کشورهای دیگر صادر شد و این امر می تواند در بلندمدت به دیدگاه کیفی محصولات ایرانی در سطح دنیای آسیب وارد کند.

صنعت غذایی از مزرعه تا سفره مردم امتداد دارد

صنعت غذایی از مزرعه تا سفره مردم امتداد دارد، بنابراین باید تمام مراحل فرآوری، برداشت و انبارداری به صورت دقیق مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد تا کمترین آلودگی و ضایعات را داشته باشد. از آنجایی که شرکت های صادراتی تنها می توانند آخرین حلقه زنجیره را درست نمایند توانایی تغییر چندانی در کل زنجیره را ندارند و این امر موجب می گردد تا صادرنمایندگان ما در بازارهای دنیای به دلیل عدم رعایت استاندارد برای فراوری محصولات غذایی نتوانند آنطور که پتانسیل کشور ایجاب می نماید، در زمینه توسعه صادرات محصولات غذایی پیشرفت نمایند. محصولات کشاورزی همچون پسته و خرما می توانند به راحتی در دنیا مقام اول را داشته باشند، اما نرسیدن به استانداردهای دنیای مسئله ای است که همواره صادرنمایندگان ایرانی را آزار داده است.

رشد قابل ملاحظه صنعت پتروشیمی پس از انقلاب

صنایع پتروشیمی پس از انقلاب اسلامی جزء صنایعی بود که رشد قابل ملاحظه ای را تجربه کرد. قبل از انقلاب اسلامی، صنایع پتروشیمی به تعداد ناچیزی در ایران وجود داشت و نفت کشور به صورت کاملا خام و بدون فرآوری به کشورهای دیگر صادر می شد و کشورهایی همچون ژاپن که نفت ایرانی را می خریدند، آن را تبدیل به مواد پایین دستی نموده و دوباره با قیمت چند برابری آن را به کشور خودمان می فروختند. رشد چشمگیر صنعت پتروشیمی در چهار دهه گذشته برای هیچکس قابل کتمان نیست، اما بدون شک هنوز هم ظرفیت های بسیار زیادی در توسعه این صنعت وجود دارد و دیگر نباید بنزین و بسیاری از اقلام و محصولات پتروشیمی را از خارج وارد کنیم. ما هنوز نتوانسته ایم به ارزش افزوده حداکثری در مواد پایین دستی پتروشیمی دست یابیم و خلأ مدیریتی در این حوزه تعیین است. ایران می تواند در صنعت پتروشیمی به صندلیی برسد که باکیفیت ترین و ارزان ترین محصولات پلاستیکی را در دنیا فراوری کند و بدون شک یکی از مسائل اصلی در عدم توسعه این صنعت را باید کم توجهی و عدم توسعه طراحی در حوزه صنعت پتروشیمی دانست.

باید در فراوری محصولات استراتژیک، رتبه اول دنیای را داشته باشیم

ما قرار نیست فراورینماینده همه چیز باشیم، اما اگر به دنبال عدم وابستگی و استقلال هستیم باید در فراوری محصولات استراتژیک، رتبه اول دنیای را داشته و از مزیت رقابتی بالایی ایجاد کنیم و به فراوری محصولاتی دست یابیم که توانایی فراوری آن تنها در ایران باشد. آنچه در شرایط کنونی همه مردم را دور هم جمع نموده و موجب اتحاد شده است، اشتراکات اعتقادی و مذهبی است و همین امر موجب شده تا کشور با وجود تنوع قومیتی بالا و همچنین تنش های مداوم خارجی و داخلی در سال های گذشته نه تنها تجزیه نگردد، بلکه همه مردم با همدلی و اتحاد تحت نام ایران و زیر پرچم جمهوری اسلامی با یکدیگر متحد شده و در برابر تمام تهاجم های خارجی بایستند. بدون شک ثبات و امنیت دو مولفه اصلی کشور پس از انقلاب اسلامی است و ما باید کوشش خود را برای گسترش امنیت و ثبات در تمام ابعاد مالی، سلامت و اجتماعی فراهم آوریم.

خصوصی سازی ها به درستی انجام نشد

در بعضی از موارد خصوصی سازی ها به درستی انجام نشد و بعضی از شرکت ها و کارخانه های دولتی به شبه خصوصی ها منتقل شد و نظارت کافی بر روند خصوصی سازی صورت نگرفت. همین امر موجب شد تا بعضی از صنایع که پس از انقلاب اسلامی به شدت قوت گرفته و حتی تا مرحله صادرات به خارج از ایران رشد نمایند، افول نموده و نتوانند راستا رو به رشد و پیشرفتی را که با وقوع انقلاب اسلامی و عامه مردم در سطح صنعتی و مالی ایجاد شده بود، ادامه دهند. در میان این شرکتها و کارخانه ها می توان به کارخانه های بزرگی همچون هپکو اشاره نمود که در سالهای پس از انقلاب یکی از کارخانه های قوی در سطح خاورمیانه و حتی دنیا بود، اما به دلیل عدم نظارت و بی تدبیری های انجام شده در حوزه خودروسازی دچار مسائل متعددی شده و افت کرد. به نظر می رسد توجه بیشتر دولت مردان به نحوه خصوصی سازی و همچنین نظارت بر این امر می تواند موجب شکوفایی صنایع کشور در سال های آینده گردد. پایداری اقتصاد بدون شک به دو مؤلفه مهم بستگی دارد؛ 1- عدم وابستگی به بیرون از کشور، 2- در صورت وابستگی، خودمان هم بتوانیم وابستگی ایجاد کنیم به این معنا که اگر کالایی وارد می کنیم در قبال آن یک محصول مهم و استراتژیک به کشور مقابل صادر کنیم تا بتوانیم در حوزه مالی برای کشورهای خارجی ایجاد وابستگی کنیم. ما باید منافع ملی خود را به سایر کشورها گره بزنیم و اگر توانستیم این کار را انجام دهیم، بدون شک اقتصاد کشور به سمت و سوی درستی خواهد رفت.

تأمین 98 درصدی دارو در داخل کشور

صنعت داروسازی یکی دیگر از صنایعی بود که پس از انقلاب اسلامی شاهد توسعه و رشد چشمگیری بود تا جایی که قبل از انقلاب بیشتر داروهای مورد احتیاج کشور از خارج از کشور تأمین می شد و فراوری چندانی در داخل وجود نداشت، اما در چهار دهه گذشته به دلیل تحریم ها، تأمین دارو از خارج مشکل شد و صنعت داروسازی توانست به همت متخصصان داخلی کشور به حدی از پیشرفت برسد که نه تنها در تأمین داروهای داخل خودکفا شدیم، بلکه توانستیم صادرنماینده دارو، صنایع تجهیزات پزشکی و صنایع شوینده باشیم. اکنون براساس آمار 98 درصد از داروهای مورداحتیاج کشور در داخل فراوری می گردد که 2 درصد داروهای خاص است و از خارج از کشور وارد می شوند. پس از انقلاب اسلامی توانستیم در صنعت بیوتکنولوژی رشد خوبی داشته باشیم و اکنون در این صنعت جزء 10 کشور برتر دنیا هستیم، همچنین در نانوتکنولوژی هم جزء چند کشور اول دنیا قرار داریم. با ورود جوانان و مردم به صحنه اقتصاد و صنعت پس از انقلاب اسلامی، دانش با صنعت گره خورد و همین امر موجب شد تا ایران بتواند صندلی خوبی در حوزه صنعت پیدا کند.

گزارش از سمیه عرب